„Скандалите на Трамп станаа нешто сосем вообичаено“
Инес Пол
29 септември 2020
Во нормални времиња еден американски претседател би настрадал по вакви откритија. Но, Доналд Трамп може дури да има и корист од даночните трикови со кои се служел, сметаат експертите пред првиот ТВ-дуел со Џо Бајден.
Реклама
Во неделата вечер се чинеше дека во политички Вашингтон некоку минути застана здивот: во ексклузивен извештај кој го објави „Њујорк Тајмс“, стои дека американскиот претседател Доналд Трамп, десет од 15 години воопшто не плаќал данок на доход, а во 2016 година како и првата година како претседател платил само по 750 долари персонален данок. Извештајот покажува дека Трамп или бил бескрупулозен во избегнување да плати данок или лош бизнисмен – или, што е многу поверојатно, и двете. За појасно: еден американски граѓанин во просек плаќа 12.200 долари данок на државата, што е 16 пати повеќе од она што го платил Доналд Трамп. Претседателот веднаш ги отфрли информациите како лага, која либералниот весник ја шири само со цел да му наштети.
Непосредно пред првиот ТВ-дуел
Се чини не е случајност тоа што либералниот весник „Њујорк Тајмс кој со месеци со сите публицистички средства се бори против реизбор на Трамп, оваа новинарска бомба да ја објави непосредно пред првиот ТВ дуел, очигледно со надеж дека овие информации ќе му помогнат на противкандидатот на демократите, Џо Бајден да поентира во 90 минутната дебата во вторник (по локално време). Ова е првото од трите планирани телевизиски соочувања, кои во оваа корона-година добиваат посебно значење, бидејќи кандидатите и нивните тимови речиси и да немаат јавни предизборни настани, а се очекува дека дуелот ќе го следат десетици милиони гласачи.
Предвидени се шест тематски блокови по 15 минути: Врховниот суд и конкретно наследникот на неодамна починатата судијка Рут Бејдер Гинсбург, Ковид 19, економија, расизам и насилство во градовите, досегашниот политички биланс на Трамп и Бајден, како и интегритетот на самите избори. Разузнавачките служби стравуваат дека исто како и во 2016 година други земји ќе извршат влијание.
Трамп со недели повторува дека гласање по пошта е несигурно и може да биде манипулирано – отворајќи пат за оспорување на евентуален пораз. Патем проверка на факти за време на дуелот не е предвидена.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
Фотографија: Klaus Aßmann
9 фотографии1 | 9
„Тешко веројатно дека оваа приказна ќе го промени ставот кај гласачите, поддржувачи на Трамп“, вели Шери Берман, политиколог од Бернард Колеџ на Универзитетот Колумбија. Во екстремно поларизираниот медиумски пејсаж има многу кои речиси и да не ја пренесоа веста. Освен тоа во последниве години луѓето како да се навикнаа на многу лаги и скандали. „Ова едноставно во САД веќе не е голема работа,“ смета Берман.
Доказ за итроштината на Трамп
И тоа не е сѐ: експертката смета дека е многу можно Трамп со своето даночно затајување и да поентира кај одреден дел од своите поддржувачи, бидејќи тие во неговите постапки гледаат доказ колку е паметен нивниот претседател и колку точно знае со какви трикови да извлече најголема корист за себе.
Тогаш какви се шансите Џо Бајден некако да поентира во овој многу важен ТВ дуел, кој и во САД но и во странство ќе биде пратен од милиони луѓе?
За да има вистинско влијание врз гласачите кои се сѐ уште неопределени, Бајден мора силно да се фокусира на своите јаки страни и да зборува за тоа зошто е подобар за справување со тешката економска состојба за време и по корона-кризата. Исто така треба да нагласи дека во владата ќе донесе луѓе со искуство, кои ќе бидат способни да делуваат уште од првиот ден, смета Берман. “Во 2016 во изборната кампања на Хилари Клинтон научивме дека фокусирање на негативните нешта кај противникот не пали.“
Трамп: популист, могул, претседател
Тој е градежен претприемач, бестселер-автор, ТВ-ѕвезда, а сега и 45-ти претседател на САД. Во Трамп многумина гледаа комична фигура, но тој сега се вселува во Белата куќа.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Семејството, империјата
Во кругот на најмилите: Доналд Трамп со сопругата Меланија, ќерките Иванка и Тифани, неговите синови Ерик и Доналд јуниор, како и внуците Кај и Доналд јуниор III. Трите деца работат како заменици во „Империјата Трамп“.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Неговиот татко: Фредерик јуниор
Почетниот капитал за своите бизниси Трамп го добил од својот татко Фредерик. Тој на почеток му подарил еден милион долари, а по смртта во 1999 на Доналд и неговите три останати деца им оставил во наследство имот од 400 милиони долари.
Фотографија: imago/ZUMA Press
Милијарди заработени со помош на марката Трамп
Трамп инвестира агресивно, постојано доживува неуспеси, но долгорочно има успешен биланс, на пример со Кулата Трамп во Њујорк. Својот имот Трамп денес го проценува на десет милијарди долари. Експертите сметаат дека пореална е третина од оваа сума.
Фотографија: Getty Images/D. Angerer
„Многу добар, многу паметен“
Тао го вели Трамп самиот за себе, додавајќи дека студирал на елитниот универзитет Вортон во Филаделфија, каде се стекнал со бечелор-диплома во 1968. година.
Претходно неговиот татко го испратил 13-годишниот Доналд во воен интернат во Корнвол за да учи диспциплина. На крајот на школувањето се стекнал дури и со офицерски чин.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo/
Со коскен шилец избегнат ангажман во Виетнам
Трамп меѓутоа успеал да избегне учество во војната во Виетнам. Спортскиот млад човек бил прогласен за неспособен за војска поради коскен шилец во петицата.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo
Првата сопруга: Ивана
Во 1977 година Трамп се ожени со чешката манекенка Ивана Зелничкова. Три деца се родени во бракот кој постојано беше во сенка на гласините за различни афери.
Фотографија: Getty Images/AFP/Swerzey
Семејство број два
Во 1990 година Трамп се разведе од Ивана и се ожени со својата втора сопруга, 17 години помладата Марла. Заедничката ќерка се вика Тифани.
Трамп не се покажуваше радо во јавноста само со својата жена, туку милуваше да се фотографира опкружен со „мисици“ од различни избори на убавици. Од 1996 до 2015 година тој беше главниот спонзор на изборот за Мис универзум во САД.
Фотографија: picture-alliance/dpa/K. Lemm
Како се прават пари
Како брзо да се заработат милиони? Книгата на Трамп „Начинот на склучување зделки“ дава упатства, таа е делумно автобиографска, делумно советник за амбициозни бизнисмени. Ова дело на Трамп не само што стана бестселер, туку и го стави авторот во фокусот на вниманието на јавноста.
Фотографија: Getty Images/AFP/M. Schwalm
Трамп во политиката
Трамп настапуваше во свое ТВ-шоу, се појавуваше пред камери, но со политика не се занимаваше. Но, на 16 јуни 2015 година најави учество во трката за избор на републикански претседателски кандидат. Неговиот слоган е „Да ја направиме Америка повторно голема“. Кампањата ја водеше со настапи со семејството и со навреди кон доселениците, муслиманите, жените и своите конкуренти.
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Lane
Функција со достоинство
Дали популистот и шоумен сега ќе се претвори во предводник на слободниот свет?Многумина тоа не можат да си го замислат. Но, животниот пат на Доналд Трамп покажува: овој човек располага со преобразувачка способност на камелеон.
Фотографија: Getty Images/AFP/M. Ngan
12 фотографии1 | 12
Берман е убедена дека извештајот за можните даночни затајувања на Трамп ќе натера повеќе луѓе само да кренат раменици.“Во меѓувреме сите знаат каква личност е Доналд Трамп. Но, многумина го гласаат поради неговата политика, или едноставно затоа што не ги сакаат демократите,“ заклучува Берман.