Како одбраната на осомничените знаела кои судии ќе решаваат за предметот „Титаник“, штом побарала еден да биде изземен? Дали токму тој потег ги спасил осомничените од притвор? Од Кривичниот суд се недостапни за одговор.
Реклама
Два гласа „за“ прифаќање на мерките притвор и еден „против“. Наводно, такво било изјаснувањето, односно „расположението“ на судиите на тричлениот совет, избран да одлучува по предлозите на СЈО за предметот „Титаник“, тврдат за ДВ извори од Кривичниот суд. Но, таквиот епилог бил спречен, бидејќи одбраната на осомничените побарала изземање на Дарко Тодоровски, еден од судиите кој одлучувал по предлозите на СЈО за овој предмет, и кој заедно со уште една судијка, наводно се изјасниле „за“ предложените мерки притвор.
Откако на негово место бил назначен друг судија, резултатот од изјаснувањето повторно бил „2 спрема 1“, но во насока да се прифатат само предлозите за мерки на претпазливост (одземање на пасоши, забрана за издавање на нови, и јавувања во судот). Ни членовите на советот, ни в.д. претседателот на судот, не беа достапни да ги потврдат или демантираат ваквите тврдења на судски извори.
Во случајот „Титаник“, СЈО поднесе обвинителен акт против 20 лица и обвинителен предлог за уште едно лице. За Никола Груевски, Гордана Јанкулоска, Миле Јанакиески, Кирил Божиновски и Мартин Протоѓер се бараше мерка притвор, a мерки за претпазливост се бараа за вкупно 16 лица.
Штелување на советите?
Од Кривичниот суд се недостапни и за одговор на прашањето: Како одбраната на осомничените имала информација кои судии ќе решаваат за предложените мерки за предметот „Титаник“, штом побарале еден од нив да биде изземен од одлучувањето? Молкот на Кривичниот суд дополнително ги зголемува шпекулациите за протекување на информации во корист на одбраната на осомничените, но и за „штелување“ на составот на советот што одлучувал за тој предмет.
„Иако персоналниот состав на тричлените совети кои одлучуваат треба да биде тајна, адвокатите на осомничените најверојатно имале точна информаци за составот на советот и 'расположението' во него, штом побарале изземање токму на конкретен судијата кој учествува во одлучувањето за 'Титаник'“, велат извори од судот.
„Титаник“ беше капиталниот предмет на СЈО што ги истражуваше изборните измами, во кои е осомничен лидерот на ВМРО-ДПМНЕ и неговите најблиски соработници, заради составување на избирачки список по волја на интересите на партијата, за целосна криминализација на изборниот процес, со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица кои по ниедна основа не смеат да бидат таму.
Но, сега и одбраната на осомничените посочила причина, поради која судијата Тодоровски не би требало да биде таму - во советот.
„Имајќи предвид дека за судијата Дарко Тодоровски е поведена постапка за разрешување од судската функција на барање на Советот за утврдување на факти пред Судскиот совет на Република Македонија, бараме да се изземе од одлучување на советите на Основниот суд Скопје 1, кои одлучуваат по предлозите за определување на мерки за обезбедување на присуство и мерки за претпазливост, поднесени од страна на СЈО“, се вели во барањето на одбраната испратено до в.д. претседателот на Основниот суд Скопје 1, Стојанче Рибарев.
Сомнежот околу „аршините“ и состојбите во Кривичниот суд се зголеми и откако бил направен нов распоред за работа на судиите. Оние судии кои со претходниот распоред беа прекомандувани во одделенија за прекршоци и други, повторно се вратени да работат и на кривична материја. Ваквиот пресврт, судски извори го доведуваат во врска со завршената распределба на обвиненијата од СЈО, односно како знак дека „поминала опасноста“ тие предмети да бидат доделени на „неподобни судии“.
В.д претседателот на Кривичниот суд, Стојанче Рибарев, не се согласува со ваквите толкувања.
„Секое поврзување на измената на распоредот за работа на судиите со поднесените обвиненија од страна на СЈО, изнесено во одредени медиуми е израз на непознавање на текот на кривичната постапка и води кон дезинформирање на јавноста“, реагирал тој до некои медиуми.
Не помага странски пасош
СЈО поднесе 17 обвиненија за 18 предмети, во кои беа обвинети 94 физички и 7 правни лица, за случаи поврзани со злоупотреба на службата, злосторничко здружување, даночно затајување, повреда на избирачко право, бесправно градење и други дела. Притвор се бараше за 18, а мерки за претпазливост за 47 лица. Судот досега не изрече ниту една мерка притвор. Со прифатените мерки за претпазливост за предметот „Титаник“, вкупниот број на одземени патни исправи по поднесените 17 обвиненија - достигна до 38. Покрај Никола Груевски, Гордана Јанкулоска, Миле Јанакиески, Кирил Божиновски, Мартин Протоѓер и четворица други осомничени во истиот предмет, без пасоши останаа и поранешната министерка за култура Елизабета Канческа - Милевска, поранешниот вицепремиер Владимир Пешевски, поранешниот директорот на УБК, Сашо Мијалков, градоначалникот на Гази Баба Тони Трајковски, уредниците во ТВ „Сител“ Драган Павловиќ - Латас и Ивона Талевска, и поранешниот помошник министер во МВР, Небојша Стајковиќ.
Обвинетите нема да можат да ја напуштат државата доколку имаат пасош од друга држава, ниту да патуваат со лична карта во соседни држави со кои Македонија има таков договор. МВР веднаш ги внесува во системот решенијата од судот, па лицата за кои се изречени мерки на претпазливост веќе се евидентирани како лица кои не смеат да ја преминат државната граница, без разлика дали поседуваат и други патни исправи.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.