Ништо веќе не може да ја исече, залепи или измонтира вистината за она што се случувало во Македонија во изминатите години. Степенот на злоупотреби и аздисаност се граничи со лудило. Коментар на Борис Георгиевски
Реклама
Во политичката теорија ќе пронајдете многу имиња и дефиниции кои во одредени сегменти ја опишуваат состојбата во Македонија во последниве години: клептократија, нео-феудализам, авторитарност, кронизам, клиентелизам, политичка корупција... Но тешко е да се опише со еден збор севкупното лудило кое загосподарило со државата. Или можеби токму тој збор најдобро опишува сѐ: лудило!
Некои го користат терминот Левијатан, но тој во својата суштина подразбира организиран систем на државен тоталитаризам. Тешко е да се зборува за „систем“, уште помалку за „држава“ кога шеф на тајна служба може непречено и со години да си го вклучи системот за прислушување, како што многумина го вклучуваат домашниот телевизор, и да си одбере чиј телефонски разговор ќе слуша тој ден. На првиот канал: соседот, на вториот: пријателот, министерот, бизнисменот, политичкиот ривал, некој новинар... Листата е долга и речиси неограничена. Засега надминува пет илјади луѓе кои биле директно прислушувани и следени, и уште три пати по толку со оние кои се нашле на другата страна на разговорот. Контролата била сеопфатна и темелна. Се слушале ривали и непријатели, но и сопартијци и пријатели. Секој бил „Таргет“ на македонскиот „Голем Брат“.
Во држава во која секој судија е дуќанче или чешмиче, тајната служба и другите институции очигледно станале бордел кои и пружаат услуги на фамилијата, партијата, братучедите, кумовите, ортаците...
Да ја парафразирам Катица Јанева, 25 години по донесувањето на Уставот, во Македонија не остана ни ред ни поредок, ни закон, ниту институции. Прашање е дали воопшто остана нешто што може да се нарече држава?
Доколку некој имаше дилема за тоа каква држава е Македонија и кој раководел со неа во последните 10 години, прес-конференцијата на Специјалното јавно обвинителство ги разби сите илузии. Никаков спин, демант или критика на сметка на СЈО кој доаѓа од владејачката партија повеќе не може да убеди никого при здрав разум за вистинската природа и обемот на лудилото со кое ја обвиткаа држава. Освен оние „убедените“, се разбира, чија слобода, бизнис или работно место зависи од одржувањето на клептократската власт. Приказните за жолтите комбиња не можат да ги прочитаат веќе ни оние со најрозови очила.
Дури ни правната терминологија: злоупотреба на службена должност и овластување; не ја опфаќа во себе сета монструозност на лудилото: звучи некако бледо, речиси невино пред грандиозноста на злоупотребите.
Темно е и страшно во Македонија. Земја во која судбината на поединци и на државата ја одлучуваат „лудаци“, да парафразирам уште еден поранешен, прислушкуван, министер. Излезот од тоа лудило ќе биде само непречената, долгогодишна работа на СЈО, и целосна реконструкција на комплетниот државен систем и институции, т.е. она што останало од него. СЈО со соопштеното на 18 ноември постави „Таргет“- на мета се корумпираните, зајдени властодршци од изминатата деценија, но целта треба да биде тие никогаш да не и се повторат на Македонија.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.