Хамлет предупредува: Ставете гас-маски, допрва ќе смрди! Кој сака избори, а кој бега од нив? Како СЈО да обезбеди сведочења, кога е тоа опасно по живот? Како се замразија змијата и магарето? Колумна на Зоран Јордановски
Реклама
Граѓаните на Македонија не дишат чист воздух. Притоа не мислам на предупредувањата на екологистите, туку на онаа тешка реа која се навлекла врз земјата (како еколошката загаденост да не е доволна сама по себе). Смрди, не од легалните, уште повеќе од дивите депонии, туку од центрите на политичка моќ. Човек не мора да биде Хамлет за да го насети гнилежот во државата. Смрадот протече од секоја од бомбите, реата ја шират и згуснуваат сите меѓусебни префрлувања на власта и опозицијата за сторен криминал. Со наближувањето на датумот за предвремени избори може да се очекува обострано засилено изнесување на виделина „валкани алишта“ на политичкиот противник, од кои ќе се интензивира смрадот. Затоа, прочепкајте низ зафрлените работи на таван или во визба. Ако имате среќа, можеби ќе налетате и на некоја гас-маска, останата од времето кога бевме СВОЗ („Сите во одбрана и заштита“). Како ќе паѓаат маските од лицата на естаблишментот - првенствено во политиката, но и во правосудството, медиумите, а и од лицата на „успешни“ стопанственици - така ќе бидат се` понеопходни гас-маските за заштита од неподносливата реа во општеството. На крајот може да остане да виси во воздух прашањето – има ли воопшто таму некој со чист задник?
Штокреираат „мозоците“соаминодпарламентот?
Во долгата редица од датуми со посебно значење за Македонија, барем за нејзината понова историја, треба да се вброи и 11. декември. Ако доживее да стане. Оти, до изборите, кои, како што е замислено од нивните договарачи, треба да го означат крајот на исцрпувачки долгата криза во Македонија, има уште многу мини на патот. И уште еден датум, кој може се` да сврти на глава. На 60 денови пред договорениот термин за предвремени избори треба да се самораспушти македонскиот парламент. Што се` може да очекуваме во овие 8 дена од страна на парламентарното мнозинство? Пратениците на владеачките партии (всушност оние неколку „мозоци“ надвор од нивните глави, кои смислуваат се` и се грижат за се`) несомнено и досега беа креативни во законодавните иницијативи и ефикасни во нивното усвојување. Форсирано усвојување на буџетот на државата во нареднава недела е една од работите кои можат да се предвидат. Какви други стапици ќе постават? Решението е во нивни раце, уште повеќе ако се точни проценките дека власта веќе нема сигурно мнозинство во Уставниот суд за да го торпедира Специјалното јавно обвинителство и затоа досега највисоката судска инстанца во земјата избегнува да се изјасни за уставноста на правосудната институција која ги остава без сон сите актери од снимките наречени „бомби“. Инаку тоа, прилично очигледно, било чувано да уследи по распуштањето на парламентот, како последна легална можност за спречување на нивно судско гонење (по недоличната постапка на шефот на државата со аболицијата и нејзиното повлекување). Така би се создала конфузија и правна невозможност за негово ново формирање во рок од пет дена – како што е содржано во договорените услови за вонредните избори. Во наредниве денови, значи, ќе се види кој навистина сака да има избори, а кој бега од нив.
Сите истраги на македонското СЈО
Таргет, Титаник, Тортура, ТНТ, Транспортер, Тврдина, Трезор, Топлик, Тендери, Тарифа и Тенк се 11-те случаи кои досега ги отвори СЈО. Осомничени или обвинети се многу актуелни и поранешни државни и локални функционери.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Катица Јанева
Катица Јанева беше избрана за Специјален Јавен обвинител на 15 септември 2015 година од страна на Советот на јавните обвинители, а нејзиниот тим се комплетираше со уште 12 обвинители на 4 ноември лани. Нејзиниот избор беше дел од Договорот од Пржино за што согласност дадоа сите лидери на политички партии и големо мнозинство пратеници во Собранието.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Од шионажа до злосторничко здружување
Заклучно со март годинава, во првиот шестмесечен период од работењето, СЈО отворило вкупно 30 предмети против 80 лица. Кривичните дела кои им се ставаат на товар на осомничените и обвинетите се движат од Повреда на избирачко право, Злоупотреба на службена положба до Насилство, Шпионажа и Злосторничко здружување.
Фотографија: MIA
Обработка на прислушуваните материјали
Во септември годинава, СЈО го претстави и вториот шестмесечен извештај за својата работа. Во меѓувреме, ова обвинителство брои 74 вработени. Во тој период, обвинителите преслушале и обработиле 55.240 аудио фајлови, односно 12 проценти од вкупно добиените прислушкувани материјали.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C. Charisius
Насилство и фалсификат
Паралелно со поднесениот втор Извештај за својата работа, СЈО ги обелодени и првите две обвиненија. Во првиот предмет, обвинети се седум лица - службеници на УБК кои го уништиле доказниот материјал за неовластеното прислушување. Во вториот, обвинети се 14 лица кои го поттикнувале или извршиле насилство при протестите пред општина Центар во јуни 2013 година. Меѓу нив е и експремиерот Груевски.
Фотографија: Getty Images/AFP/R. Atanasovski
Меѓународна поддршка
СЈО во меѓувреме добива отворена поддршка од претставниците на меѓународната заедница. Шефот на германската дипломатија Франк-Валтер Штајнмајер на 1 септември годинава порача дека е важно „СЈО да може непречено да продолжи со својата работа за разјаснување на обвинувањата за злоупотреба на моќта, за повторно да се засили довербата на македонското население во демократските институции на земјата“.
Фотографија: Reuters/I. Kalnins
Титаник- број 1.
Во февруари 2016, СЈО го обзнани својот прв случај, за изборни измами за кои постои сомнеж дека ги извршувала група која ја предводеле ексминистерката Јанкулоска, ексминистерот за транспорт Јанакиески и секретарот на Владата, Божиновски. Осомничени се за криминализација на изборниот процес со незаконско издавање лични карти и вметнување во избирачкиот список на лица, како и насилство, поткуп...
Фотографија: Petr Stojanovski
ТНТ- Како се уриваше Космос
Во април 2016 година беше отворен случајот за незаконското уривање на комлексот „Космос“ на бизнисменот Фијат Цаноски. Иако првично не беа опфатени во истражната постапка, поради аболицијата од претседателот Ѓорге Иванов, осомничени во случајот „ТНТ“ се и експремиерот Груевски, ексминистерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, и актуелниот градоначалник на општина Гази Баба, Тони Трајковски.
Фотографија: Petr Stojanovski
Транспортер- Битола како Токио
Случајот во април 2016, обвинителката Фатиме Фетаи го најави како „веројатно најскапиот превоз за ученици во светот“, кој го плаќал градот Битола. Градоначалникот на Битола Владимир Талески и претседателот на комисијата за јавни набавки на општината, според СЈО, нанеле штета на буџетот од околу 360.000 евра. На Талески му беше одреден и домашен притвор, но во меѓувреме е пуштен на слобода.
Фотографија: DW/Z.Purkovic
Тврдина- уништување на доказите
Во предметот Тврдина кој на јавноста и беше претставен во март 2016 година, осомничени се двајца началници на УБК и ексминистерката за внатрешни работи Гордана Јанкулоска. Тие во 2015 година противзаконски уништиле системи за следење на комуникации, при што е нанесена штета на државата во висина од околу 10 милиони евра. Истите системи претходно биле користени за незаконско следење и прислушкување
Фотографија: MIA
Тортура- изживувањето врз Љубе Бошкоски
На 28 март 2016, СЈО објави дека започнува нова истрага под името „Тортура“, која се однесува на апсењето на лидерот на партијата Обединети за Македонија и поранешен министер за внатрешни работи Љубе Бошковски. Поднесени се кривични пријави против седум лица, меѓу нив шестмина припадници на полициската единица Алфи, а како првоосомничен е тогашниот директор на УБК Сашо Мијалков.
Фотографија: DW/P. Stojanov
Трезор- Финзи и УБК
„Трезор“ е кодното име на последниот предмет на СЈО, и прв што се однесува на економски криминал, а произлегува од незаконското следење на комуникациите. Како што рече обвинителката Фатиме Фетаи, предметот се однесува на груба злоупотреба на средствата од буџетот на Република Македонија од страна на три раководни лица во УБК и едно раководно лице во Министерството за внатрешни работи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Топлик“ и „Тендери“
Во предметот „Топлик“ се осомничени шест лица, кои преку злоупотреба на службената должност и кршење Законот за јавни набавки сториле кривични дела со кои го оштетиле буџетот во висина од 1 милион и 44.000 евра. Во „Тендери“ првоосомничено е раководно лице од Министерството за култура, поради фаворизирање на компанијата „Бетон - Штип“ при изградбата на Музејот на македонската борба.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
„Таргет“- масовно прислушување
СЈО соопшти дека илјадници луѓе биле незаконски следени во периодот од 2008 до 2015 година од страна на Управата за безбедност и контраразузнавање. Вкупно десет лица, дел од кои поранешни високи функционери се осомничени дека го организирале и го координарале незаконското прислушување. Незаконски била следена комуникација на најмалку 4.286 телефонски броеви без судски наредби
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Pape
„Тенк“ и „Тарифа“
СЈО сомничи седум лица дека ја злоупотребиле службената положба во случајот „Тарифа“ кој се однесува на постапка за јавна набавка на софтвер за потребите на АД ЕЛЕМ. Истрага е отворена и против две лица кои учествувале во набавката на службениот „Мерцедес“ на екс-премиерот Никола Груевски кој државниот буџет го чинеше 572 илјади евра.
Фотографија: picture-alliance/dpa/J.-P. Strobel
14 фотографии1 | 14
НаСЈОмуепотребнаподршкапосилнаодотпорите
Per aspera аd astra во македонски услови може да се преведе и дека е трнлив патот не само до ѕвездите, односно славата, туку и до правдата. СЈО си ја врши работата за која е формирано и покрај сите енормни пречки што му се подметнуваат и субверзии на секој чекор на патот кон правдата, кон правна разврска и расчистување на сомневањата за тежок криминал и корупција во Македонија. Центрите од каде се минира работата на СЈО се јасно лоцирани, на оние од правосудството укажа и челникот на тоа обвинителство Катица Јанева. Тие центри, впрочем, тоа го прават сосем неприкриено. И, некако добивам впечаток дека тие се многу поконсеквентни и поенергични отколку силите што ја подржуваат Јанева и нејзиниот тим. Зошто опозицискиот СДСМ дури сега со поведување конкретна законска иницијатива ги подржа нејзините одамна поднесени барања за законско регулирање на положбата на заштитените сведоци? Случајот со несреќникот Коста Крпач покажа што може да им се случи на луѓе чии искази би биле клучни во судското процесирање на сомневањата за криминални поведенија на луѓе од врвовите на власта. И ако е самоубиство, последните сознанија за неговата улога во досегашната истрага на СЈО фрла нова светлина врз трагичната судбина на Крпач. Кој во ваква ситуација би се осмелил да сведочи против бескрупулозни моќници пред една Јустиција чија терезија силно натежнува на една страна и да си го доведе дури и животот во опасност?
На Јанева и нејзиниот тим им е потребна подршка која ќе е посилна од отпорите со кои се соочени и се борат. Во анкетите на јавното мислење очигледно тие уживаат голем углед. Зошто тогаш таа тивка подршка не беше масовно искажана на понеделничкиот протест? Граѓаните со недели и месеци скандираа дека „Нема правда, нема мир“. Ако СЈО се бори за правда, тогаш нивната подршка му е потребна сега, оти кога еднаш ќе се затркала снежната топка од врвот на ридот, веќе не ѝ треба никој за да ја турка.
Колкутраељубовтакога „змијаљубимагаре“?
Деновиве водечката телевизија во Македонија ја разјасни оваа дилема: до првата „кривина“. Кога ќе биде загрозен интересот на едната страна, одеднаш од тивката љубов пламнува страсна омраза. Интересно е како Агенцијата за аудио и аудиовизуелни медиумски услуги туку-речи до вчера немаше проблем со „објективноста“ на таа телевизија. Најмалку исто толку интересно е и како на таа телевизија досега не ѝ дотекна да прочепка низ работењето на претседателот на Агенцијата во поранешната фирма, со што сега му се заканува. Толку, како сликичка за „професионалноста“ и на еднитe и на другите. Ја чувствувате реата и овде?