Ескалација на вербалната војна: Трамп со контразакани до иранскиот претседател Рохани - „никогаш повеќе да не им се заканувате на САД“.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo/E. Vucci
Реклама
Американскиот претседател Доналд Трамп на воинствен начин го предупреди иранскиот претседател Хасан Рохани: „Никогаш не им се заканувајте на САД, зашто ќе се соочите со такви последици какви што малку сте почувствувале во историјата“, напиша Трамп ноќеска на Твитер. „Ние веќе не сме земја која ќе ги прифаќа вашите лудачки зборови за насилство и смрт. Бидете внимателни“, дополни Трамп.
Твитот на Трамп започнува со зборовите: „До иранскиот претседател Рохани“. Целиот натамошен текст американскиот претседател го напиша со големи букви. Тоа е одговор на изјавата на Рохани од претходниот ден, во која тој им се заканува на САД. Користејќи иранска поговорка, Рохани порача: „Америка треба да знае дека војна со Иран би била мајка на сите војни. Господине Трамп, не играјте си со опашката на лавот“.
Американскиот претседател во мај најави повлекување на САД од Нуклеарниот договор со Иран и до ноември повторно активирање во полн обем на санкциите против иранските финансиски институции и енергетскиот сектор. Американскиот министер за надворешни работи Мајк Помпео во говор во Лос Анџелес инсистираше на вршење глобален економски притисок врз Техеран. Истовремено, тој ги фалеше антивладините протести во Иран започнати во декември, критикувајќи ја политиката на Иран во регионот како дестабилизирачка. Европејците пак од своја страна се обидуваат да го одржат во живот Нуклеарниот договор со Иран.
Помпео во Лос Анџелес изрече и лични навреди - претседателот Рохани и шефот на иранската дипломатија Џавад Зариф се само „полирани фронтмени за меѓународна измама користени од страна на лицемерните ајатоласи, кои се позаинтересирани за богатство отколку за религијата“. Во прилично недипломатски стил, Помпео додаде дека иранското раководство профитира од корупција, проневера и останати нелегални бизниси.
Тој најави дека американската влада ќе стартува ТВ и радио станица, чија програма ќе може да се следи и преку интернет, а на Иранците ќе им помогне да ја заобиколуваат интернет-цензурата. Според американски владини претставници, владата во Вашингтон започнала комуникациска офанзива и се обидува преку говори и онлајн-прилози да разгорува немири во Иран.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
