Апсурден театар во Вашингтон. Директорот на ФБИ Џејмс Коми по барање на Белата Куќа треба да го истражува она што никогаш не се случило. Тоа е чисто губење време, оценува Миодраг Шориќ.
Фотографија: Reuters/J. Ernst
Реклама
Џејмс Коми треба да истражува кога и како администрацијата на Обама го прислушувала изборниот тим на претседателскиот кандидат Доналд Трамп. Притоа, директорот на ФБИ Коми - и други припадници на тајни служби - повеќепати изјавија дека нема никакви докази оти Трамп бил прислушуван.
Секој кој е барем малку разумен најдоцна во тој момент би требало да се откаже од намерата на продолжување на истрагата. Но, не и Доналд Трамп. Тој не потклекнува. Неговиот портпарол објави: истрагата допрва почнува. Со други зборови: Коми и неговите колеги уште многу месеци ќе се занимаваат со нешто што никогаш не се случило. Исто како да тргнале во потрага по еднорог само затоа што авторот на некоја книга за деца тврди дека тој постои. И тоа е начин за трошење милиони долари од даночните обврзници.
Демократите не се подобри. И тие се во потрага по доказен материјал. Тие инсинуираат дека актуелниот претседател бил избран само благодарение на помош од страна на Кремљ. Има докази за средби на соработници на Трамповата предизборна машинерија и руската страна, но јасен доказ дека Кремљ и Трамп се договарале или дека влијанието на Москва било решавачки за изборите - нема. Истрагата на американските тајни служби досега не донесе пробив.
Миодраг Шориќ
Но, тоа не им пречи на демократите. Тие инсистираат на тоа ФБИ, НСА или ЦИА и натаму да ја истражуваат врската на претседателот со Москва. Можеби сепак нешто ќе биде пронајдено? А, и доколку не биде: само поради фактот што обвинувањата постојано ќе се повторуваат, претседателот ќе биде претставен во лошо светло. Тоа има ефект. Рејтингот на Трамп во моментов е на екстремно ниски 39%. Збрката во главниот град му нанесува штета на неговиот авторитет. Тоа предизвикува бес кај човекот кој и онака лесно се возбудува.
Нема време за граѓаните
Американските пратеници се зафатени со политички игри. Тие, за разлика од Германија, немаат толку многу време да се занимаваат со решенија на вистинските проблеми. Зашто, нивните сонародници секои две години избираат нов Претставнички дом. Со оглед на тоа што пред да се излезе на избори има кампања, пратениците може да се занимаваат со носење законски иницијативи само непосредно по влегувањето во парламентот. Тоа го прави овој период дотолку подрагоцен, или барем би требало да го прави.
Америка под раководство на Доналд Трамп е земја полна со возбуда, со инсценирана вонредна состојба која никако да заврши. Политичката класа ги потисна, ги заборави интересите на сопственото население. Борбата за власт стана цела сама за себе. За реформа на здравството, на даночниот систем или на инфраструктурата не останува време, нема сила.
Непријателите на Америка ќе се радуваат. Неговите пријатели и сојузници, меѓу нив и Германија, мора да се замислат: можеме ли и натаму навистина да сметаме на американската политика, или потрагата по еднорогот сосема ќе ја апсорбира?
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
