Претседателот на САД нема намера особено да ги заостри лабавите закони за оружје. Но тој смета дека вооружени наставници во училиштата е нешто замисливо. Тоа го изјави на средбата со преживеаните во масакрот од Паркланд.
Фотографија: Reuters/J. Ernst
Реклама
Една недела по масакрот во средното училиште во Флорида, американскиот претседател Доналд Трамп ги пречека во Белата Куќа преживеаните во нападот, наставниците и родителите на жртвите. Тој притоа на речиси едночасовната средба ги осигура гостите дека во иднина ќе има заострени контроли на купувачите на оружје.
Трамп уште изјави дека вооружувањето на наставниците и професорите би можело да спречи пукотници во училиштата, како оние минатата недела во Флорида во кој беа убиени најмалку 17 лица.
Просветен работник со оружје би можел да спречи напад многу бргу, истакна Трамп. Тој ваквиот предлог го изнесе откако демонстрантите и преживеаните од масакрот на 14 февруари му се обратија да стори нешто со цел ваквите злосторства да не се повторат.
Фотографија: picture alliance/abaca/O. Douliery
Трамо исто така ги поддржа и повиците за построги контроли на податоците на купувачите на оружје. Преживеаните од минатонеделниот масакр во меѓувреме апелираа и до политичарите во сојузната држава Флорида да ја заострат контролата врз вооружувањето.
„Ќе бидеме многу ригорозни во контролата на податоците, многу решителни во проверката на менталното здравје на поединци“, им порача Трамп на учениците од средното училиште Марџори Стонмен Даглас.
По крвопролевањето во ова училиште, десетици илјади ученици во САД се залагаат за заострување на законите за оружје. Тие демонстрираат, одржуваат собири и се закануваат со штрајкови. И неколку часа пред средбата во Белата куќа. на Флорида и во Вашингтон демонстрации одржаа илјадници млади луѓе.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
