Професорот Апостол Поцески уште во 2010 година предупредуваше дека Скопје е во опасност поради т.н. црн сеизмички појас, кој опфаќа делови од централното градско подрачје. И покрај тоа, се гради токму во опасните зони.
Реклама
Црн сеизмички појас се протега од Кисела Вода, Стара железничка станица, Беко, Универзална сала, сѐ до Зајчев рид и Лепенец. Ова е утврдено по спроведувањето на студијата „Ефектот на почвата од скопскиот земјотрес во 1963 година“ направена во годините по катастрофата при испитувањето на составот на земјата во главниот град и нејзиното влијание врз градбите.
Авторот на студијата, Апостол Поцески, пензиониран професор на Градежниот факултет во Скопје, во 2010 година за весникот Дневник изјави дека на таа линија, во Скопје не би смеело да се градат висококатници.
Во големото истражување на составот на почвата и нејзината издржливост, по скопскиот земјотрес биле вложени сегашни милијарда долари, средства обезбедени од југословенската влада и донации од други држави. Се покажало дека целата скопска котлина лежи на чакал кој некаде е длабок, а некаде многу плиток. Токму таквите разлики во длабочината може да бидат кобни при земјотреси. Студијата на Поцески подоцна била објавена во едно од најугледните стручни списанија во Америка и публикации низ земјата.
Во истражувањето идентификуван е т.н. црн сеизмички појас, кој Поцески го смета за голема опасност. Станува збор за процеп длабок 200 метри, почнувајќи од Кисела Вода, Стара железничка станица, Беко, Универзална сала, се до Зајчев рид и Лепенец. Според него, на оваа линија, во Скопје не би смеело да се градат висококатници. Поцески е видно вознемирен поради игнорирањето на овие податоци од страна на фелата, која ја обвинува дека не размислува на идните генерации и можните жртви во некој иден земјотрес во Скопје.
Бруталистичка архитектура: да се спасува или урива?
Брутализмот е еден од најомразените правци во архитектурата на 20. век. Но, голем број архитекти и љубители на архитектурата сакаат да ги спасат ваквите објекти од уривање. Оттука и проектот #СОСБрутализам.
Фотографија: CC BY-NC 2.0/Glasgowfoodie
Манифест од натур-бетон
Бруталистичка архитектура првенствено значи многу бетон во сурова состојба. Името на стилот доаѓа од немалтерисан, видлив бетон, на француски "béton brut". Предводник на тој модернистички градежен стил беше прочуениот архитект Ле Корбизје. Но, на многу објекти денес им се заканува руинирање или уривање.
Фотографија: CC BY-NC 2.0/Glasgowfoodie
Брутализам ширум светот
Време на процут на брутализмот беше периодот од 50-те до 70-те години на минатиот век. Ширум светот никнуваа бетонски колоси и насекаде предизвикуваа спорови. Во Индија во 1951. година Ле Корбизје инспирира нови архитектонски струења на потконтинентот со две маркантни градби во Чандигар и Ахмедабад.
„Хеликоиде де ла Рока Тарпеја“ во Каракас, Венецуела, требаше да биде огромен шопинг-центар. Изградбата беше запрена во 1960. година поради проблеми со финансирањето и политички конфликти. Во 70-те години зградата беше илегално запоседната, а подоцна беше и седиште на тајната полиција. И денес таа се користи како затвор за политички затвореници. Други делови се напуштени и опкружени од сламови.
Фотографија: Imago/A. Sosa
Етапни победи во заштитата
Некои бруталистички објекти денес се заштитени како споменици. Тие не смеат да бидат урнати, но користење сепак е проблематично. На пример, автобуската станица Престон во Велика Британија е преголема за бројот на автобуси кои треба да пристигнуваат или поаѓаат од тука. Едно архитектонско биро од Њујорк сега планира делумна пренамена во ѕид за качување, фудбалски терен и скејтерски полигон.
Фотографија: picture-alliance/Arcaid/A. Haslam
Загрозен е германскиот брутализам
И во Германија се загрозени бруталистичките градби. Проектот #SOSBrutalismus на Германскиот музеј на архитектурата во соработка со фондацијата Вистенрот сака да го сврти вниманието на руинирањето на тие објекти. Меѓу нив спаѓа и таканаречениот „бункер за глувци“, односно објектот на Централните животински лаборатории на Слободниот универзитет во Берлин.
Во последните години се објавени многу обемни фото-албуми за разновидноста на бруталистичката архитектура во Источна Европа. Здружението на архитекти води кампања под име „Респект Мадам“ за зачувување на „Хотел Термал“ во Чешка.
Фотографија: wikimedia.org/Daniel Šebesta
Пет градби од Македонија на листата
На веб-страницата за заштита на брутализмот се наоѓаат пет градби од Скопје: Студентскиот дом „Гоце Делчев“ и зградата на Градскиот архив; потоа комплексот на Универзитетот Св. Кирил и Методиј (на фотографијата), седиштето на Поштата и зградата на Хидрометеоролошкиот завод.
Фотографија: DW/P. Stojanovski
Нов однос кон брутализмот
Хабитат 67 во канадскиот град Монтреал е меѓу најпознатите бруталистички градби. Го проектира архитектот Моше Сафди за светската изложба Експо во 1967. година и всушност требаше да биде сфатен како контрареакција на брутализмот. Од 2009. година овој објект е заштитен како споменик.
Фотографија: picture-alliance/Arcaid/M. Harding
8 фотографии1 | 8
Тафталиџе најпогодно за градба
„Детално се знае каква е почвата низ Скопје и не мора да се прават нови испитувања. Затоа во сите нови урбанистички решенија мора да се земат предвид. Стручната јавност знае за испитувањата и за студијата, но намерно го премолчува тоа бидејќи веројатноста да се случи некоја нова катастрофа во скоро време е мала. Но, ова што се прави со градбите во Скопје е злосторство кон идните генерации. Нова катастрофа може да се случи за 100 години, ама луѓето сега не размислуваат за тоа бидејќи се чини далеку. Какви се овие луѓе што градат, не мислејќи на идните генерации?“ изјави Поцески за дневниот весник Дневник во 2010 година.
Серија земјотреси предизвикаа паника во Скопје
01:22
Според истата студија, утврдено е дека најпогодна за градба на висококатници е населбата Тафталиџе. Во тој реон и по земјотресот од 1963 година немало никакви урнатини и посериозни оштетувања на градбите. Тоа се должи на почвата која е составена од плиток чакал и тврда подлога – конгломерат. Професорот Поцески потсетува дека чакалот во Аеродром и Ново Лисиче и денеска тоне, поради што таму не треба да се градат згради повисоки од осум ката. Токму овие две населби во последните неколку години се соочија со масовна градежна експанзија.