Политичката криза во Шпанија полека се „цементира“. Едно граѓанско движење бара од политичарите во Мадрид и во Барселона конечно да почнат да разговараат. Бидејќи, е крајно време за тоа, смета Габриел Гонзалес.
Фотографија: picture-alliance/dpa/P. Campos
Реклама
Како можеше шпанската политичка класа вака да потфрли во решавање на проблемите со кои има големо искуство? Не, не станува збор за заканата на Каталонија со отцепување, туку за разговорите за новиот автономен статус на Каталонија, каков што имаат и останатите 17 региони во Шпанија.
По пресудата на шпанскиот Уставен суд од 2010 година, според која некои параграфи од статутот за автономија, издејствуван порано во преговорите со социјалистичката влада- се неспоиви со Уставот, Рахој мораше да им пружи рака на Каталонците. Многу Каталонци таа пресуда ја доживеаја како понижување. Колку вреди потписот на еден крал и согласноста на два парламента, ако на крајот еден мадридски суд одлучува за судбината на Каталонија?
Притоа Каталонците имаа и имаат причина да се жалат. Каталонија учествува во бруто-општествениот производ во земјата со 20 проценти. Но, со распределба на приходот од данокот се управува централно, од Мадрид, и таа не се одвива многу поволно за Каталонија. Покрај тоа два други региона, Баскија и провинцијата Навара, имаат посебни права какви што нема ни Каталонија, ниту некој друг регион. Споменатите две провинции на северот смеат самостојно да го распределуваат данокот и имаат голема буџетска автономија. Зошто не и Каталонија?
Габриел Гонзалес, автор на коментарот
Одбивачкот став на шпанските конзервативци во Мадрид им дојде како порачан на сепаратистите и популистите во Барселона. Тие многу рафинирано апелираа на чувствата на многу Каталонци дека во демократија не би смеело да им се забрани изразување на мислењето и оти барем треба да имаат право сами да одлучуваат за тоа дали сакаат да останат во Шпанија или не. Референдумот беше илегален и правото е на страната на шпанскиот премиер Маријано Рахој- тоа е точно. Но, крутото инсистирање на законите без никаков смисол за емпатија и за субјективно чуство за правда меѓу граѓаните сигурно не е одлика на добра политика.
Сега двете стани се доведоа себе си во позиција во која веќе нема што да се каже или смисли. Дури ни на кралот не му падна на ум ништо подобро отколку да се намурти во камера и да ја повтори приказната на Рахој. Притоа во рака дури го имаше клучот за реторичко разоружување и излез од кризата! Тоа можеби беше негова животна шанса- да одржи говор каков што одржа неговиот татко во ноќта на воениот удар во 1981 година. Можеше да подигне мост со тоа што ќе изразеше длабоко жалење поради полициската бруталност која се случи на 1 октомври во Барселона. Можеше да изговори неколку реченици на каталонски јазик. И пред сѐ од двете страни можеше да побара во најкус рок да стапат во дијалог и да разработат нов автономен статус. Штета. Сега не мора веќе да бара збор. Ја пропушти својата шанса.
Затоа граѓаните мораат самите да се погрижат за решение. Илјадници од нив на улиците и на интернет бараат од политичарите да ја работат својата работа: разговарајте конечно едни со други.
Историјата на каталонското движење за независност
Стремежот на Каталонците за независност има долга историја. А во текот на таа историја имало подеми и падови, засилување на автономното право и угнетување. Ова се некои од најзначајните случувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Богато античко наследство
Каталонија рано ја населиле Фениќаните, а потоа Етрурците, па Грците. Грците ги населиле пред сѐ Росас и Ампуриас (на сликата). Римјаните продолжиле со изградба на населби и инфрастукура. Каталонија остана дел од Римското царство сѐ додека не ја освоија Визиготите во 507 година по Христос.
Фотографија: Caos30
Грофовства и самостојност
Во 711 година Каталонија ја освоија Арапите. Карло Велики го запре нивниот продор во 732 година кај Тур на Лоара, а веќе во 759 година северот на Каталонија стана повторно христијански. Во 1137 година каталонските грофовства влегоа во сојуз со кралството Арагон. Во 13. и почетокот на 14. век Арагонското кралство владее со западното Средоземје и ги освои Мајорка (на сликата) и Валенсија.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archiv
Автономија до војната за престоли
Во 13. век се создаваат институции на каталонска самоуправа, наречени „Generalidad de Catalunya". По обединувањето на земјите под круната на Арагон со кралството Кастиља во 1476 година, Арагон можеше да ги задржи своите автономни иституции сѐ до завршувањето на шпанската војна за престоли (1714 година) - со пауза за време на селската буна (на сликата) од 1640 до 1659 година.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Годишнина на еден пораз
Откако Барселона на 11 септември 1714 година ја освои бурбонскиот крал Филип V каталонските институции се распуштени и ѝ е ставен крај на самоуправата. Секој 11 септември Каталонците се потсетуваат на укинувањето на нивните автономни права (на сликата се демострациите од 2015 година во Барселона).
Фотографија: Getty Images/AFP/L. Gene
Федерални идеи и прва шпанска република
Откако абдицираше Амадео I на 10 фебруари 1873 година е прогласена првата Шпанска Република, која траела помалку од една година. Симпатизерите на републиката се неединствени. Едните сакаа централистичка република, другите федерален систем. Симпатизер на федерализмот бил и Франциско Пи и Марагал (на сликата), еден од петте претседатели на краткотрајната република.
Фотографија: picture-alliance/Prisma Archivo
Неуспешен обид во 19 век
Обидот Каталонија во Шпанската република да создаде сопствена држава дополнително го заостри конфликтот меѓу републиканците. Во 1874 година повторно е воспоставена монархија на чело со Алфонсо XII (на сликата) од династијата Бурбон.
Во периодот меѓу 1923 и 1930 година, генералот Примо де Ривера воспоставува во Шпанија диктатура, со помош на кралот Алфонсо XII, војската и свештенството. Каталонија станува центар на опозицијата и отпорот. Политичарот Франческ Масиа (на сликата) успева да избори за Каталонија важни автономни права по крајот на диктатурата.
Самоуправа во втората Шпанска Република
За време на втората Шпанска Република, каталонските пратеници го изработија Статусот на автономија од Нурија, кој во 1932 година го прифати и шпанскиот парламент. Франческ Масиа по изборите за каталонскиот парламент беше избран и за претседател на самоуправата на Каталонија. Победата на генералот Франко во шпанската граѓанска војна (1936-1939),меѓутоа значеше крај на втората Шпанска Република.
Фотографија: picture-alliance/AP Photo
Крај на сите слободи под Франко
Режимот на Франко (1939-1975) за Каталонија значеше и укинување на демократските слободи: забрана на сите политички партии и прогон на нивните активисти, укинување на автономниот статус и потиснување на каталонскиот јазик и култура.
Фотографија: picture alliance/AP Photo
Повторно воспоставување на автономијата со нов статут
По првите слободни избори по падот на Франковата диктатура „Generalidad de Catalunya“, во 1977 година е привремено повторно воспоставена. Врз основа на шпанскиот демократски устав од 1978 година, Каталонија наредната година доби нов статус на автономија.
Жорди Пујол, долгогодишен претседател на владата на Каталонија
Првиот статус за автономија по времето на Франко ги признава самостојноста на Каталонија и каталонскиот како самостоен јазик. Во споредба со статусот од 1932, проширени се овластувањата на Каталонија во областа на образованието и културата, но се ограничени во областа на правосудството, финансиската управа и јавниот поредок. Жорди Пујол беше претседател на каталонската влада од 1980 до 2013 год.
Фотографија: Jose Gayarre
Јакнење на самосвеста
Стремежот на Каталонците за независност повторно се засили во последниве години. Во 2006 Каталонија доби нов статус на автономија со проширени овластувања. Но, по тужбата на конзервативаната партија ПП, шпанскиот Уставен суд ги укина проширените овластувања.
Фотографија: Reuters/A.Gea
Прв обид за референдум
Референдум за незвависност на Каталонија беше предвиден за 9 ноември 2014 година. Неговото прво прашање гласеше: „Сакате ли Каталонија да биде држава?“ Кој ќе се изјаснеше „За“ требаше потоа да одговори на прашањето „Сакате ли таа држава да биде независна?“. Но, Уставниот суд го стави гласањето надвор од сила.
Фотографија: Reuters/G. Nacarino
Двобој на двајца премиери
Од јануари 2016 година Карлес Пуџдемон е претседател на каталонската влада. Тој го продолжува националистичкиот курс на својот претходник Артур Мас и и покрај сите напори и полициско насилство на 1 октомври 2017 година го спроведе референдумот за независност, кој шпанскиот премиер Маријано Рахој го отфрла како противуставен.
