Лажната стабилност меѓу Израел и Палестинците заврши, Хамас повика на нова Интифада по одлуката Трамп да го признае Ерусалим како главен град на Израел. Многумина се прашуваат: зошто му требаше сето тоа на Трамп?
Реклама
Сѐ поголем и пошаренолик е хорот критичари на одлуката на американскиот претседател Доналд Трамп да го признае Ерусалим за главен град на Израел и таму од Тел Авив да ја премести амбасадата на САД. Главните партнери како, Германија, Франција и Велика Британија ја критикуваат одлуката, арапскиот свет- и шиитите и сунитите во Иран се согласуваат- зборува за погребување на мировниот процес.
Не е подобро ни во САД: одделни медиуми потсетуваат на анкетите според кои меѓу 70 и 80 отсто од припадниците на големата и влијателна еврејска заедница во САД се против признавањето на Ерусалим во овој момент. Весникот Њујорк тајмс праша 11 поранешни американски амбасадори во Израел- кои биле поставени како од демократска и така и од републиканска администрација- и деветмина се изјаснија против одлуката на Трамп.
Поради тоа е логично прашањето: зошто администрацијата на Трамп го прекрши децениското табу кога, на прв поглед, со тоа нема ништо да добие освен остри критики и конфликти на Блискиот Исток?
Град на судири: комплексната историја на Ерусалим
Ерусалим е еден од најстарите и најоспоруваните градови во историјата на светот. Ерусалим е свет град за евреите, муслиманите и христијаните. Оттука произлегуваат и речиси сите контроверзи поврзани со него.
Фотографија: picture-alliance/Zumapress/S. Qaq
Ерусалим, градот на Давид
Според Стариот завет, Давид, кралот на двете кралства на Јудеја и Израел, го освоил Ерусалим околу 1.000 година пред новата ера. Седиштето на владата го префрлил во Ерусалим, со што го претворил во главен град и верски центар на кралството. Библијата вели дека синот на Давид, Соломон го изградил првиот храм во чест на Јахве, богот на Израел. Ерусалим станува центар на јудаизмот.
Фотографија: Imago/Leemage
Под персиска управа
Нео-вавилонскиот крал Небукаданезар II (трет од лево) го освоил Ерусалим во 597 п.н.е., според Библијата. Ги заробил кралот Јехоаким (петти од десно) и припадниците на високата класа, ги испратил во Вавилон и го уништил храмот. Откако персискиот крал Сирус Велики го освоил Вавилон, им дозволил на прогонетите Евреи да се вратат во Ерусалим и повторно да го изградат својот храм.
Од 63 година п.н.е. Ерусалим паѓа под окупација на Рим. Се формираат повеќе движења на отпорот, па во 66 година избувнува првата Еврејско-Римска војна. По четири години војната завршува, а храмот е повторно уништен. Римјаните и Византијците владеат со Ерусалим околу 600 години.
Фотографија: Historical Picture Archive/COR
Освојувањето на Арапите
При освојувањето на Сирија, муслиманските армии стигнуваат и до Палестина. По наредба на Калифот Умар (на фотографијата), Ерусалим е освоен во 637 година. Во следните години повеќе различни, меѓусебно спротивставени муслимански владетели го контролираат градот. Ерусалим е често под опсада, а владетелите се менуваат.
Фотографија: Selva/Leemage
Крстоносците
Од 1070 година, муслиманските владетели стануваат сѐ поголема закана за христијанскиот свет. Папата Урбан II повикува на крстоносна војна. Севкупно, пет крстоносни походи се организираат во период од 200 години. Во 1244, крстоносците конечно ја губат контролата врз градот и тој паѓа под муслиманска управа.
Фотографија: picture-alliance/akg-images
Отоманите и Британците
По освојувањето на Египет и Арабија од Отоманите, Ерусалим станува административно седиште на Отоманскиот административен регион во 1535 година. Во првите децении на отоманското владеење, градот доживува процут. Со победата на Британците над Отоманските трупи во 1917 година, Палестина потпаѓа под британска управа. Ерусалим е преземен од Британците без борба.
Фотографија: Gemeinfrei
Поделениот град
По Втората светска војна, Британците се откажуваат од палестинскиот мандат. ОН гласаат за поделба на земјата, со цел да се отвори простор за преживеаните од Холокаустот. Неколку арапски држави започнуваат војна против Израел и освојуваат дел од Ерусалим. Сѐ до 1967 година, градот е поделен на израелски западен и јордански источен дел.
Фотографија: Gemeinfrei
Израел го освојува источен Ерусалим
Во 1967, Израел ја започнува Шестдневната војна против Египет, Јордан и Сирија. Израел ги освојува Синај, Појасот Газа, Западниот Брег, Голанската висорамнина и источен Ерусалим. Израелски падобранци доаѓаат до Стариот град и стојат пред Ѕидот на плачот за првпат од 1949 година. Источен Ерусалим не е официјално анектиран, туку административно интегриран.
Израел не им забранува на муслиманите пристап до светите места. Ридот на храмовите е под автономна муслиманска администрација: муслиманите можат да влегуваат, да го посетуваат храмот и блиската Ал-Акша џамија.
Фотографија: Getty Images/AFP/A. Gharabli
Нерешен статус
Ерусалим до денес останува пречка за мирот меѓу Израел и Палестина. Во 1980, Израел го прогласува целиот град за свој „вечен и нераздвојлив главен град“. Откако Јордан се откажува од своето право на Западниот Брег и Источен Ерусалим во 1988 година, прогласена е државата Палестина. И Палестина го смета Ерусалим, во теорија, за свој главен град.
Фотографија: picture-alliance/dpa/R. Jensen
10 фотографии1 | 10
За домашната публика
„Многу едноставно- тоа е потег насочен кон неговата евангелистичко-христијанска база на избирачи“, вели за ДВ Мартин Индајк, поранешен специјален пратеник на САД за израелско-палестинските односи и поранешен амбасадор во Израел.
Стивен Шпигел, директор на Центарот за развој на Блискиот Исток при универзитетот УЦЛА, е согласен со таа оценка. Тој додава дека ова за Трамп е релативно лесен начин да ги задоволи конзервативните христијани и Евреи кои се негови избирачи. Всушност, признавање на Ерусалим тој вети и во претседателската кампања. Додека на другите полиња главно му е потребна поддршка од Конгресот- а неа главно ја нема и порај републиканското мнозинство во двата дома- тука можеше да делува сам.
Но Шпигел потенцира уште една можна причина која сама по себе и не е толку луда: потребно беше, имено, да се протресат работите, радикално да се промени повеќегодишниот пристап на САД кон проблемот со оглед на тоа дека тој досега не доведе до сериозни мировни преговори, а не пак до решение. „Да се протресат работите, да се излезе со подобра идеја- тоа е во ред, но овој потег не беше тоа, особено бидејќи не е споменато дека источен Ерусалим ќе биде признат како главен град на Палестинците“, вели тој за ДВ.
Крај на угледот на Блиски Исток
Двајцата соговорници на ДВ го критикуваат начинот на кој Трамп ја донесе и ја соопшти одлуката. Со тоа, истакнува Стивен Шпигел, е торпедиран релативниот углед кој Трамп го уживаше на Блискиот Исток со што и САД еден период беа сфатени како најсериозен посредник во преговорите. „Обама на Блискиот Исток генерално не го сакаа, па од тоа профитираше Трамп. Таму не добиваше ниски оценки за својата политика како во другите делови од светот. Со ова тој го расипа тоа.“
Одлуката за Ерусалим всушност така го поништува остатокот на блискоисточната стратегија, вели поранешниот амбасадор Индајк. „Соработниците на Трамп се обидоа сето да го претстават како дел од мировната стратегија, но одлуката е толку неизбалансирана така што можеше да се очекува бес од Палестинците.“ Одлуката, додава, во голема мерка е симболична бидејќи амбасадата нема да може да се префрли со години. „Но на Блискиот Исток симболите разгоруваат конфликти.“