Поделени и во духот и во верата: посетата на Трамп на папата Франциско во Ватикан претставува судир на два света. Едниот верува во моќта на парите, другиот во моќта на милосрдието. Што всушност тие имаат да си кажат?
Фотографија: Reuters/T. Gentile
Реклама
Влези слободно! Доналд Трамп е добредојден во Ватикан. Меѓу Ѕидот на плачот во Ерусалим и Самитот на НАТО во Брисел, американскиот претседател денеска е во Рим, на разговори со папата Франциско. Со себе во Ватикан води и две жени: ќерката Иванка и сопругата Меланија.
Трамп, на свој специфичен начин, се обиде да му се приближи на папата уште во 2013 година. „Новиот папа е скромен човек, сличен на мене. Тоа објаснува зошто ми е толку драг“, напиша Трамп на Твитер на 25 декември 2013 година.
Но, тој божикен обид за приближување беше целосно неуспешен. Кога се работи за скромноста, овие двајца луѓе ги делат светови. Додека папата го почитува Фрањо Асишки, основачот на истоимениот средновековен просјачки ред, Трам во ударните вести се пласира со својот луксуз и опуштен животен стил.
Христијаните не градат ѕидови
Непремостиви крајности ги делат двајцата и кога се работи за бегалците: папата Франциско, по враќањето од грчкиот остров Лезбос во април 2016 година, им додели азил во Ватикан на 12 муслимански бегалци, а Трамп, непосредно по преземањето на должноста, донесе одлука за забрана за влез во САД на државјаните на седум муслимански земји.
Најжестоката вербална размена ја имаа во февруари минатата година. Папата Франциско, при неговото враќање од Мексико беше прашан од еден новинар дали католиците во САД би требало да гласаат за Трамп? Одговорот беше јасен: „Личноста која размислува за тоа да гради ѕидови наместо мостови, без оглед каде, не е христијанин“.
На таа критика од папата, Трамп реагираше раздразнето: „Кога 'Исламската држава' би го нападнала Ватикан, папата Франциско ќе биде првиот кој би молел за тоа Трамп да биде претседател на САД“, гласеше одговорот на Трамп на Твитер.
Госпелот на Трамп: на богослужба во Детроит во 2016 година.Фотографија: picture-alliance/AP Photo/E. Vucci
Отворените врати на Ватикан
Со оглед на бројните спротивности, средбата на двајцата зад ѕидините на Ватикан веројатно ќе помине во знакот на „размена на мислења“. Повеќе од тоа не.
„Секогаш постојат врати кои не се сосема затворени“, го цитираше Ватикан папата пред посетата на Трамп. Мораме постојано да разговараме за тоа што ни е заедничко и да одиме „чекор натаму“, рекол папата. Исто така, тој дополнува дека никогаш не донел суд за некоја личност, без претходно да ја сослуша.
Одушевувањето звучи поинаку. Се чини дека Франциско ја „поднесува“ аудиенцијата. Впрочем, тој не го повика американскиот претседател, туку Трамп го молеше Ватикан за прием кај папата.
Можеби Трамп од папата едноставно сака само употреблива снимка за медиумите? Во секој случај и независно од дипломатскатата рутина, тешко дека оваа посета за Ватикан носи некакви политичко-стратешки бодови.
Мисијата на Трамп е тешко да се оквалификува. Тој не доаѓа како изгубен син кој покајнички се простува од својот досегашен начин на живот. Со своите пет деца од три брака, тој, исто така, не е ни конзервативен пример на семеен католички идеал, ниту претстава за морал.
Овластувањата на најмоќниот државник во светот
Шефот на Белата куќа има најголема моќ во светската политика – барем така се верува. Но, дали е навистина така? Овластувањата на претседателот на САД се ограничени. И други актери играат важна улога.
Фотографија: Klaus Aßmann
Така вели Уставот...
Претседателскиот мандат во САД трае четири години, а претседателот може да биде реизбран само еднаш. Тој е шеф на државата и шеф на владата, односно управува со извршната власт. Задача на претседателот е да ги спроведува законите изгласани од Конгресот. Претседателот како највисок дипломат може да прима странски амбасадори и на тој начин да признава држави.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој кого контролира?
Трите власти - законодавната, извршната и судската - се поделени и се контролираат меѓусебно. Претседателот има право да помилува осуденици и да ги назначува федералните судии, министрите во кабинетите и амбасадорите на САД - но само со согласност на Сенатот. Ова е еден од механизмите со кои законодавната власт ги контролира активностите на извршната власт.
Фотографија: Klaus Aßmann
„State of the Union“
Американскиот претседател е должен редовно да го информира Конгресот за состојбата на државата. Тоа го прави ова во годишниот „говор за состојбата на нацијата“ („State of the Union“). Претседателот нема право да предлага закони на Конгресот, но за време на говорот може да наведе своите теми и приоритети. Со тоа тој може јавно да врши притисок врз Конгресот. Но, ништо повеќе од тоа.
Фотографија: Klaus Aßmann
Претседателско вето
Претседателот може да одбие да потпише закон донесен од Конгресот и тоа всушност неговото право на вето. Конгресот може да го отфрли претседателското вето само доколку обезбеди двотретинско мнозинство во двата дома на парламентот. Во историјата на САД се познати 1.500 случаи на претседателски вета. Од нив, само 111 (7%), биле успешно надгласани.
Фотографија: Klaus Aßmann
Сива зона
Уставот на САД и одлуките на Врховниот суд не даваат јасна слика за тоа колкава моќ има претседателот. Всушност, претседателот има право на уште еден вид вето, познато како "џебно вето". Под одредени услови, претседателот може одреден закон да со „стави во торба“ и со тоа тој станува неважечки. Овој тип на вето не може да биде надгласано во Конгресот. Овој трик бил користен скоро 1.000 пати.
Фотографија: Klaus Aßmann
Наредби со сила на закон
Претседателот на САД на членовите на владата може да им наметне одреден начин на однесување. Тој издава препораки, т.н „извршни наредби“ (Executive Orders), имаат сила на закон. Сепак, тоа не значи дека на претседателот сè му е дозволено: судовите можат да ги поништат наредбите, Конгресот - да ги сопре со соодветни контра закони, а следниот претседател може да ги укине.
Фотографија: Klaus Aßmann
Конгрес...
Претседателот има право да склучува договори со странски влади, кои потоа треба да бидат одобрени со мнозинство во Сенатот. Ова може да се избегне, ако наместо договор претседателот склучи еден вид меѓувладин договор т.е. „извршен договор“ (Executive Agreement). Ваквите договори се валидни се додека Конгресот не ги оспори или не ги укине со закон.
Фотографија: Klaus Aßmann
Кој може да објави војна?
Претседателот е врховен командант на вооружените сили на САД, но војна може да објавува само Конгресот. Сепак не е многу јасно колку војска смее да испраќа претседателот во вооружените конфликти без одобрение на Конгресот. По војната во Виетнам, Конгресот го усвои следново правило: претседателот може да ги користи надлежностите се додека Конгресот не ги оспори.
Фотографија: Klaus Aßmann
Ултимативна контрола
Ако претседателот ги надмине или злоупотреби овластувањата или изврши кривично дело, Претставничкиот дом, против него може да отпочне процедура за отстранување од должноста. Досега имало два такви обиди, но и двата завршиле несупешно. Сепак, постои многу ефикасен инструмент за да се сопре претседателското самоволие: тоа намалувањето на буџетот – што е во надлежност на Конгресот.
