Во годинава која изминува во светот беа убиени 49 новинари, објавија „Репортери без граници“. Ова е најмал број убиени во последните 16 години. Кои се причините?
Реклама
Нирма Сарабија Гардуза (46) седи на тремот. Одеднаш се појавуваат маскирани мажи. Излегуваат од возилата, испукуваат неколку куршуми и бегаат. Новинарката почина на лице место. Гардуза е само една од десетте новинарки и новинари кои годинава беа убиени во Мексико. Пишуваше за корупцијата и насилството во сојузната држава Табаско на југоистокот на земјата.
57 новинари киднапирани, 389 затворени
Мексико и во 2019 година, заедно со Сирија, Авганистан, Сомалија и Пакистан, е меѓу најопасните држави за новинарите. Тоа може да се заклучи од годинешниот извештај за слободата на медиумите кои го објавија „Репортери без граници“. Сепак, добрата вест гласи: во годината која изминува забележително опадна бројот на убиени новинари во светот. Во минатата година беа убиени 87 професионални новинари, граѓани-новинари (аматери) и медиумски соработници. Годинава, до почетокот на декември, убиени се 49. Ова е најмал број во последините 16 години. Особено опадна бројот на новинари кои страдаа во воени и кризни региони.
Помалку воени репортери на терен
„За тоа постојат разни причини и не се сите само позитивни“, вели Јулијане Метју, портпаролка на „Репортери брз граници“. Од една страна има многу помалку странски репортери кои известуваат од воените и кризните региони. За првпат ниту еден новинар не е убиен за време на извршување на задачите во странство - сите настрадаа „на домашен терен“. Исто така, многу репортери денес се подобро обучени и опремени за ангажман во воените подрачја. Тоа особено важи за Блискиот Исток. Метју вели дека, на пример, авганистанските новинари целно избегнуваат групи луѓе и подолги патувања, за да го намалат ризикот од можен напад.
Во Јемен бројот на смртни случаи исто така значително опадна - од 10 во 2018, на 2 во 2019 година. „Причина за тоа е и фактот дека многу новинари ја променија професијата поради нестабилните ситуации“, нагласува Јулијане Метју. Еден поранешен репортер на весникот „Ал Тавра“ сега, според наводите на „Репортери без граници“, работи како келнер во главниот град Јемен. А еден некогашен новинар од весникот „Акбар ал Јум“ сега продава сладолед.
Бројот на смртни случаи опадна, но затоа расте бројот на затворени новинари. Во светот, на почетокот на декември годинава, 389 новинари се наоѓаат зад решетки - поради својата работа. Тоа е околу 12 отсто повеќе од минатата година. Најголемиот број од нив се во Кина. Таму бројката на затворени новинари во рок од една година се удвои - од 60 на 120.
Под притисок и граѓаните-новинари
Над 40 насто од овие луѓе се т.н. граѓани-новинари. Тоа се луѓе кои немаат новинарско образование, но самите истражуваат некои теми, а информациите кои ќе ги соберат ги делат јавно. Во Кина граѓаните-новинари се обидоа на интернет да објават независни информации и покрај засилената цензура. Осомничени се за „шпионажа“ и „сепаратизам“.
Најпознат е случајот на економистот Илхам Тохти. Тој се наоѓа во еден кинески затвор уште од 2014 година - поради сомнение дека „поттикнувал сепаратизам“. Тохти на својата интернет страница се залагаше за правата на Ујгурите. Во Кина припадниците на ова муслиманско малцинство се прогонувани сѐ поинтезивно.
Под поимот медиумски соработници, „Репортери без граници“ ги подразбираат сите професионални новинари, граѓани-новинари и други соработници во медиумски куќи.
Апсени, мачени, убивани
Поради тоа што ја работат својата работа, новинарите се на мета на влади, нарко банди или екстремисти. По повод светскиот ден на Слободата на медиумите потсетуваме на дел од нив, од Мексико преку Македонија до Бангладеш
Фотографија: picture-alliance/AP Photo/A.Naveed
Турција: Дениз Јуџел
Германско-турскиот новинар Дениз Јуџел од февруари 2017 година е во затвор во Турција. Обвинет е за ширење терористичка пропаганда и бунт. Докази за тоа не се доставени. И покрај острите критики од Германија, турскиот претседател Ердоган најави дека Јуџел нема да биде ослободен. Повеќе од 140 новинари се уапсени во земјата по неуспешниот пуч минатата година.
Фотографија: picture-alliance/dpa/C.Merey
Русија: Николај Андрушченко
Непознато лице го претепа Андрушченко на улица во Санкт Петербург. На 19 април годинава, 73 годишникот им подлегна на повредите. Андрушченко пишуваше за кршење на човековите права и криминал. Во неговиот последен документарец говореше за тоа дека Владимир Путин на власт дошол благодарение на врските со криминалците и КГБ.
Фотографија: picture-alliance/dpa/D. Usov
Бангладеш: Авијит Рој
„Мукто- Мона“, „слободен дух“, така се викаше блогот на критичарот на Исламот Авијит Рој. За себе говореше дека е „секуларен хуманист“ поради што го предизвика бесот на исламистичките екстремисти во Бангладеш. Рој живееше во САД. Кога во февруари 2015 дојде на саем на книги во Дака, фанатици го расекоа со мачети. Блогерите се постојана мета на екстремистите во Бангладеш.
Фотографија: Getty Images/AFP/M. U. Zaman
Мексико: Мирослава Брич
На 23 март 2017, Мирослава Брич беше убиена со осум истрели во глава од платен убиец. Новинарката известуваше за корупција и злосторства на нарко-картелите. Убиецот оставил порака „За предавничката“. Брич е трета новинарка убиена во Мексико во март годинава.
Тој важеше за единствениот политички затвореник во Југоисточна Европа: Кежаровски се најде во неволја затоа што објави делови од интерен полициски извештај работејќи на расветлувањето на смртта на еден друг новинар.Во октомври 2013 година, по сомнителен судски процес, осуден е на четири и пол години затвор. Подоцна е осуден на две години куќен притвор, за што во моментов пишува книга.
Фотографија: DW/K. Blazevska
Ирак: Шифа Гарди
Репортерката Гарди загина на 25 февруари на боиштето во северен Ирак при експлозија на мина. Родената Ирачанка работеше за курдската новинска агенција Рудав во Ербил и известуваше за борбите меѓу ирачките сили и Исламската држава. Во околината на Мосул, терористите на ткн. Исламска држава постојано киднапираат, протеруваат и убиваат новинари.
Фотографија: picture alliance/dpa/AA/F. Ferec
Саудиска Арабија: Раиф Бадави
Саудискиот активист беше осуден на десет години затвор и 1.000 удари со камшик. Бадави е во затвор од 2012 година поради „навредување на Исламот“. Во јануари 2015 за првпат беше јавно камшикуван. Во светот беше покрената кампања за негово ослободување, а режимот ја суспендираше казната. Неговата сопруга Енсаф Хајдар и децата добија азил во Канада.
Фотографија: Imago/C. Ditsch
Узбекистан: Салијон Абдурахманов
Од 2008. година Абдурахманов е во затвор, поради наводно поседување дрога. Владата на критичарите им подметнува дрога за да ги замолчи, тврдат од организацијата Репортери без граници. Гревот на Абдурахманов е што за независни портали и за Гласот на Америка пишуваше за корупцијата, човековите права и заштита на животната средина.
Кина: Гао Ју
Новинари, блогери и активисти кои го критикуваат режимот, во Кина се под голем притисок. Така и поранешната соработничка на Дојче Веле беше уапсена во 2014 година. Поради наводно објавување на државни тајни во 2015 беше осудена на седум години затвор. Благодарение на меѓународниот притисок пуштена е од затвор и казната ја издржува во домашен притвор.
Фотографија: DW
Азербејџан: Мехман Хусеинов
Тој објавува политички интернет магазин во кој пишува за корупција и кршење на човековите права. Мехмед Хусеинов е еден од најпопуларните видео блогери во Азербејџан. Со кампањата „Лов на корумпирани функционери“ обвинува високи функционери на Азербејџан за корупција. Повеќе пати е изложуван на закани, а во март 2017 е осуден на две години затвор поради клевета.