1. Нобеловата награда како семејна традиција на семејството Кири

Марија Кири е до денес единствена: таа е единствената личност која добила Нобелови награди во две природни науки – во 1903 година за физика и во 1911 година за хемија, за нејзините револуционерни истражувања за радиоактивноста и откривањето нови елементи.

Нејзината ќерка Ирен Жолио-Кири ја продолжи традицијата и во 1935 година, заедно со својот сопруг Фредерик, ја доби Нобеловата награда за хемија за откривањето на вештачката радиоактивност – создавање на радиоактивни изотопи во лабораторија.

Така семејството Кири стана една од најпознатите научни династии во историјата на Нобеловата награда.

2. Милева Мариќ и Алберт Ајнштајн: Развод со гаранција

Во договорот за развод од 1919 година, Алберт Ајнштајн ѝ вети на својата прва сопруга Милева Мариќ дека ќе ѝ го даде целото парично признание од евентуална идна Нобелова награда – во време кога сè уште ја немаше добиено.

Кога Ајнштајн во 1921 година навистина ја доби наградата, парите и беа исплатени на Милева, обезбедувајќи ѝ финансиска сигурност за неа и за нивните деца.

3. Ајнштајновиот парадокс: Награда – да, но не за теоријата на релативитет

Нобеловиот комитет со години ја одбиваше теоријата на релативност на Ајнштајн, сметајќи ја за премногу шпекулативна и теоретска, преферирајќи експериментални докази. 

Дури кога меѓународната научна заедница изврши притисок, Ајнштајн ја доби наградата во 1921 година – но не за теоријата на релативитет, туку за објаснувањето на фотоелектричниот ефект, кој беше мерлив и практично докажан. Теоријата на релативност дури не беше ни спомената во официјалното образложение, бидејќи и понатаму наидуваше на отпор во комитетот.

4. Математиката и митот за љубоморниот основач

Популарната приказна дека Алфред Нобел не доделил награда за математика поради афера на неговата сопруга со математичар е мит. Нобел никогаш не бил во брак и нема докази за тоа.

Поверојатно е дека Нобел не ја сметал математиката за директно „корисна за човештвото“ и затоа ја изоставил од наградите.

5. Машки свет: Игнорирани научнички

Лизе Мајтнер имала клучна улога во откривањето на нуклеарната фисија, но во 1944 година Нобеловата награда ја добил само хемичарот Ото Хан. Таа била номинирана 48 пати, но никогаш не ја добила наградата. 

Слично се случи и со Џоселин Бел Бернел при откривањето на пулсарите – брзо ротирачки, силно магнетизирани неутронски ѕвезди. Кога Антони Хјуиш ја доби Нобеловата награда во 1974 година, Бернел, која ги откри како докторантка, беше игнорирана. Иако нејзиниот придонес беше признаен на меѓународно ниво, Нобеловиот комитет го занемари. Овие случаи денес се симбол на структурната дискриминација на жените во науката. 

6. Медалот како аукциска стока

Нобеловиот медал на Франсис Крик беше продаден на аукција од неговите наследници во 2013 година – поради даночен долг. Постигна цена од над два милиони американски долари.

Неговиот колега Џејмс Ватсон го продаде својот медал во 2014 година за околу 4,8 милиони долари, а новиот сопственик му го врати медалот.

Овие случаи покажуваат дека Нобеловите медали и децении по доделувањето имаат огромна вредност и значење надвор од научниот свет.

7. Нобеловата награда – не секогаш „благородна“

Нобеловата награда никогаш официјално не била одземена – дури и кога се покажало дека некои награди биле научно погрешни. Така, данскиот лекар Јоханес Фибигер во 1926 година ја добил наградата за „откритие“ дека еден црв предизвикува рак – што подоцна се покажа како неточно.

Исто така, лоботомијата развиена од Антонио Егас Мониш (медицина, 1949) – пресекување на нервни патишта во предниот дел од мозокот за лекување психички заболувања – денес се смета за неефикасна и штетна.

Во поново време, некои истражувања на добитници на Нобелова награда, како Грег Семенза (медицина, 2019), беа повлечени поради грешки или манипулации, иако неговиот главен придонес сè уште се смета за точен.

Некои добитници подоцна изнесоа сомнителни или чудни ставови: Линус Полинг (хемија 1954, мир 1962) до старост застапуваше ирационални теории за користењето на високи дози витамин Ц против речиси сите болести. Кери Малис (хемија 1993) подоцна ширеше теории на заговор за СИДА и веруваше во НЛО. А Вилијам Шокли (физика 1956) подоцна се истакна со расистички и евгениски убедувања.