90 години од „Нирнбершките закони“ – смртоносна идеологија
Ханс Пфајфер
15 септември 2025
Предводени од Хитлер, нацистите во 1935 одлучија законски да го изолираат еврејското население во Германија. Тоа потоа доведе до Холокаустот. Експерти предупредуваат дека расизмот врз основа на потеклото не е надминат.
Адолф Хитлер на Конгресот на Националсоцијалистичката партија (НСДАП) во Нирнберг во 1933 година.Фотографија: akg-images/picture-alliance
Реклама
Кој е Германец? Како се станува Германец? За тоа Германците дебатираат со векови. Уставот тоа прашањето го реши трезвено и лаконски: Германец е лице што поседува германски пасош. Државјанството не може да му се одземе. А, дискриминацијата на било кој државјанин врз основа на верата, потеклото или јазикот е спротивна на темелните вредности. Тоа е поуката што творците на германскиот Устав ја извлекоа од нацистичкиот терор меѓу 1933 и 1945 година. Во тоа време пред сѐ Евреите, но и Ромите, хомосексуалците, социјално загрозените лица и политичките противници систематски беа обесправувани, тероризиран и убиен.
Расизмот врз основа на потекло не е надминат
Загрижувачки е што дури и 80 години по крајот на нацистичкото владеење, темелниот принцип на еднаквост за сите Германци сè уште се доведува во прашање. „Дали некој е Германец не се одлучува на хартија, туку меѓу ушите“, пиша на платформата Х кон крајот на јули годинава Штефан Мелер, претседател на покраинскиот огранок на партијата Алтернатива за Германија (АфД) во Тирингија. Изјавата ја доведува во прашање еднаквоста на Германците. Тоа е една од многуте причини зошто бројни германски судови повеќекратно ја потврдуваат неуставноста на делови од АфД.
Ролф-Улрих Кунце, професор по современа историја на Технолошкиот институт во КарлсруеФотографија: Amadeus Bramsiepe/KIT
Историчарот Ролф-Улрих Кунце од Технолошкиот институт во Карлсруе смета дека АфД со таквите изјави негува историски континуитет. „Од моја перспектива програмата на Алтернатива за Германија без прекин се надоврзува на нацистичката идеологија. Во тоа време се разликувало меѓу државјаните на Рајхот и германските граѓани, што беше регулирано со т.н. Закон за државјаните на Рајхот во склоп на Нирнбершките закони. Тоа е налик на ова како АфД разликува меѓу „вистински Германци“ и „Германци по пасош““, посочува Кунце.
Кога парламентот послушен на Адолф Хитлерна 15 септември 1935 година ги усвои т.н.. „Расни закони“ во Нирнберг, прогонот на еврејското население одамна бил станат секојдневна појава. Хитлеровите паравоени сили ги тероризирале луѓето на улиците, а првите концентрациони логори веќе биле отворени. Но, законското обесправување на еврејското население и покрај тоа бил важен чекор во германската политика на истребување.
Реклама
Нирнбершките закони: верификација на неправдата
Кунце вели дека тоа денес се нарекува законска верификација на беззаконието. Во тие закони се забрануваат бракови, па дури и сексуални контакти меѓу Евреи и т.н. ариевско население. Освен тоа, Евреите до душа биле германски државјани, но не и државјани на Рајхот. Со тоа ги загубиле политичките права и станале граѓани од втор ред.
Да не се повтори: Споменици на теророт
По завршувањето на Втората светска војна, на 8 мај 1945, Германија започна процес на осознавање на нацистичката диктатура и на нејзините злосторства. Спомениците не дозволуваат да бидат заборавени милионите жртви.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Sven Hoppe
Дахау
Нацистичкиот режим го отвори првиот концетрационен логор во Дахау, во близина на Минхен. Само неколку недели по доаѓањето на власт на Хитлер, тој беше искористен од паравоените СС-формации за затворање, измачување и убивање на политичките ривали. Дахау исто така послужи како модел за другите нацистички логори кои уследија.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Нацистичките митингашки простори
Нирнберг беше домаќин на најголемите митинзи на нацистичката пропаганда од 1933 година до почетокот на војната. Годишниот конгрес на нацистите, како и митинзите со по 200 илјади учесници се одржуваа на просторот од 11 квадратни километри. Денес, недовршената конгресна сала служи како документациски центар и музеј.
Фотографија: picture-alliance/Daniel Karmann
Вилата Ванзе
Вилата на берлинското езеро Ванзе беше клучна во планирањето на холокаустот. 15 членови на нацистичката влада и на раководството на СС се состанаа тука на 20 јануари 1942 година, за да го испланираат т.н. „Конечно решение“- депортацијата и уништувањето на сите Евреи на териториите окупирани од Германците. Во 1992 година вилата беше пренаменета во меморијал и музеј.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Берген-Белзен
Концентрациониот логор Берген-Белзен во Долна Саксонија првично беше изграден како логор за воени заробеници, пред да стане концентрационен логор. Затворениците кои биле премногу болни за да работат биле носени тука, и многумина починале од болести. Една од 50-те илјади жртви била и Ана Франк, еврејското девојче кое постхумно се здоби со меѓународна слава со својот дневник.
Фотографија: picture alliance/Klaus Nowottnick
Споменик на германскиот отпор
Зградата Бендерблок во Берлин била седиште на групата на воениот отпор. На 20 јули 1944, група офицери на Вермахтот, под раководство на полковникот Класу фон Штауфенберг, изведоа неуспешен атентат врз Хитлер. Водачите на заговорот експресно беа егзекутирани во дворот на Бендерблок, кој е денес споменик на отпорот.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Центарот за евтаназија Хадамар
Од 1941 година, луѓето со физички и ментален хендикеп биле убивани во психијатриската болница во Хадамар, во покраината Хесен. Прогласени за „непожелни“ од страна на нацистите, околу 15 илјади луѓе биле убиени со задушување со јаглероден моноксид или со инјекција. Повеќе од 70 илјади луѓе биле убиени во Германија во рамките на програмата на нацистите за евтаназија.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Меморијал на холокаустот
Лоциран во близина на Бранденбуршката порта во Берлин, Меморијалот на убиените Евреи во Европа беше отворен 60 години по крајот на војната. Архитектот Петер Ајзенман креираше поле со 2,711 бетонски плочи. Во подземјето се испишани имињата на сите познати жртви на холокаустот.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Споменик на прогонуваните хомосексуалци
Недалеку од Меморијалот на холокаустот во Берлин, се наоѓа споменикот за илјадниците хомосексуалци прогоновауни од нацистите меѓу 1933 и 1945 година. Споменикот висок четири метри, со прозорец кој наизменично покажува двајца мажи и две жени како се бакнуваат, беше отворен во мај 2008 година.
Фотографија: picture alliance/Markus C. Hurek
Меморијал на Синтите и Ромите
Спроти зградата на Рајхстагот во Берлин, паркот отворен во 2012 година е и споменик за над 500 илјади убиени Синти и Роми од страна на нацистите. Околу меморијалниот базен испишана е поемата „Аушвиц“ на ромскиот поет Сантино Спринели на три јазици: англиски, германски и ромски.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Спомен-плочки пред куќите на Евреите
Во 1990, уметникот Гинтер Демних започна со проект за соочување со нацистичкото минато. Спомен-плочки од месинг беа поставени пред куќи на жртвите на нацистите, со нивни лични податоци. Повеќе од 45 илјади „спомен плочки“ беа поставени во 18 земји во Европа - тоа е најголем децентрализиран музеј на холокаустот во светот.
Фотографија: picture-alliance/dpa
„Кафеавата Куќа“ во Минхен
Веднаш до канцеларијата на Хитлер (Führerbau), седиштето на Нацистичката партија на Германија се наоѓала во „Кафеавата Куќа“ во Минхен. На нејзино место сега е поставена бела коцка. Нов „Документарен центар за историјата на националсоцијализмот“ е отворен на 30 април 2015, 70 години по ослободувањето од нацистичкиот режим.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Sven Hoppe
11 фотографии1 | 11
„Се работело за теоријата за супериорноста на т.н. бела раса над сите други и нејзиното самопрогласено право да владее со светот“, објаснува Ролф-Улрих Кунце. „Овој расизам според потеклото е директен производ на најстариот облик на дискриминација што ни е позната во историјата на европската култура, а тоа е антисемитизмот“, вели Кунце.
Ваквите закони во општеството довеле до апсурдни мерила за утврдување кој е Евреин, а кој не. Правниците во нацистичката држава разликувале меѓу „Германци по крв“, „мешани од прв степен“, „мешани од втор степен“ и „четврт-Евреи“. Таквите категории одлучувале за живот и смрт. Иако победата над нацистичка Германија во 1945 година стави крај на политиката на истребување и Германците пишуваат нов, слободарски Устав, се чини дека расизмот врз основа на потеклото не е надминат до денес. „Некои луѓе во Германија се порамноправни од други“, вели Карен Тејлор во интервју за ДВ. Таа е претседател на Сојузната конференција на организации на мигранти. „Да зборува плакативно, уставното ветување за еднаквост важи само за луѓето со „германска крв“. Особено мигрантите доживуваат дека не се еднакво заштитени“. Вели Тејлор. Барањето на крајната десница да може на имигрантите да им се одземе германското државјанство, го зајакнува таквиот впечаток.
Карен Тејлор, претседателка на Сојузната конференција на организации на мигранти.Фотографија: Hans Pfeifer/DW
Позитивна страна на миграцијата
Како да се надмине таквиот расизам во општеството? Карен Тејлор вели дека ретко се зборува за позитивните аспекти на миграцијата. „Во Берлин сме горди што во градот кулинарски може да се патува низ светот и што постои културна разновидност. Но, миграцијата е повеќе од храна и културни програми. Станува збор за луѓе, за нивните приказни и традиции, кои долгорочно ја збогатуваат Германија“, вели Тејлор. Таа апелира до секој поединец да придонесе за надминување на расистичките и антисемитските предрасуди во општеството. „Погрешно е да се чека на државата. Секој од нас - на училиште, во здруженија, во секојдневниот живот - може да преземе одговорност“, заклучува таа.