Ако може да ѝ се верува на „невидливата рака на пазарот“, Нови Сад навистина го очекува најголемиот собир досега во градот - во сабота се одбележува една година од трагедијата, а тоа е и една година на бунт. Цените на становите скокнаа нагло, бизнисот е бизнис.

Новинарот од Нови Сад, Недим Сејдиновиќ, се обидува да смести луѓе од сите краеви, за да избегнат високи цени. Тешко е, вели тој, да се процени колку луѓе ќе дојдат во сабота (1 ноември), бидејќи станува збор за „слободен собир на слободни луѓе“.

„Но, може да се претпостави дека собирот ќе биде монументален. За студентите и граѓаните во бунт, бројноста е важна бидејќи таа демонстрира упорност, храброст и доследност“, вели Сејдиновиќ за ДВ.

Во текот на изминатата година имаше огромни собири, вклучувајќи го и оној во Белград на 15 март, кога, според Архивата на јавни собири, се собраа 325.000 луѓе, што го прави најголем собир воопшто.

Но, одамна, од летните конфликти, се влезе во фаза што некои политички аналитичари ја нарекуваат „малтретирање“ или „рамнотежа на немоќ“ - ниту протестите можеа туку така да ја соборат владата, ниту владата може да ги изгаси.

Тука не помогнаа ниту постојаните појавувања на претседателот Александар Вучиќ на телевизија, ниту тепањето, ниту случаите на полициска бруталност. Исто како што палењето на просториите на СНС не им донесе ништо на граѓаните во протест.

Сејдиновиќ смета дека инцидентите одговараат на режимот и „пропагандата на Вучиќ“ и дека не е исклучено во сабота „вметнати елементи“ да се обидат да предизвикаат конфликти. Но, додава тој: „На Вучиќ нема да му биде од голема корист ако Нови Сад е главна вест во европските медиуми тој ден, поради полициско насилство или нешто слично“.

Капка во полна чаша

Во сабота ќе се наврши точно една година откако сѐ започна, точно во 11:52 часот. Тогаш тони бетон паднаа врз луѓето под настрешницата на свежо и скапо реновираната Железничка станица. Голем број граѓани тоа го припишаа на јавашлак и корупција. Во тек се три судења, обвинителствата влечат на различни страни, а пресуди нема.

Следеа минути молчење на раскрсниците, напади на лојалисти, блокади на универзитети, оставка на владата, мешавина од закани и отстапки, ветувања за евтини кредити, студентски марш низ Србија и пошироко, барање за избори, сага околу студентската листа, окупацијата на Пионерскиот парк, приказни за „обоена револуција“.

Прилог за протестите на Јутјуб-каналот ДВ Фокус на српски јазик

За една година, Србија доживеа вишок настани, а една единствена тема. „Мислам дека ова беше само последната капка која ја прелеа чашата“, вели Јелена Попадиќ, студентка по медицина од Нови Сад, со која ДВ разговараше неколку пати во текот на изминатата година.

„Овде се краде веќе толку долго што луѓето се навикнати на тоа, на некој начин. Но сега кражбата и корупцијата достигнаа такво ниво што се изгубија човечки животи“, резимира таа.

Повторно за „две Србии“

Една недела пред годишнината (25 октомври), во Пожаревац се собраа луѓе кои велат дека чашата не им ја прелеал падот на настрешницата, туку дека „блокаторите“ ги надминале сите граници. Ова се митинзи против блокадите на кои владата ја демонстрира својата поддршка.

Премиерот Ѓуро Мацут, статист во целата работа, на новинарите им рече дека на почетокот на годината државата покажала „преголем степен на демократија“ кон блокадите на таа „друга Србија“. Сега, вели тој, се издига автентичната Србија која размислува со своја глава.

Тој ден, над сто автобуси се слеаја во Пожаревац. Репортерот на ДВ се сретна со пензионери кои ги нарекуваат студентите „ѓубриња“, комунални работници на кои им било наредено од нивните шефови да дојдат на митингот и многу луѓе кои воопшто не сакаат да разговараат со новинари и не знаат што да кажат.

Пензионерот Бранко од Пожаревац, од друга страна, сака да разговара. Тој вели дека не ја сака СНС, но го почитува претседателот, кој и да е тој. Изборите во Србија се слободни, па нека се бира! Што сака Бранко? „Сакам да бидеме нормални, да не се гледаме еден со друг настрана, да не се караме.“

Меѓу овие луѓе, барем 40 проценти од нив веруваат дека настрешницата паднала поради диверзија - ова е она што го покажа анкетата на „Нова српска политичка мисла“ за поддржувачите на СНС. Прифатена е приказната за „терористи“ кои ја уриваат настрешницата, а потоа сакаат да ја соборат владата.

Се чини дека политичките поделби, одамна остри за и против Вучиќ, сега стигнале до речиси секој човек. Влегле дури и во семејствата.

Крајот е непознат

Филозофот Андреа Перуновиќ го дели овој впечаток. Тој веднаш вели дека не сака да зборува за дневна политика, а особено не сака да дава прогнози. Не за да не изгледа како лош „аналитичар“, туку затоа што тоа е невозможно.

На прашањето како се промени Србија за една година, тој вели дека работите постојано се менуваат, но дека она што е различно е што промената сега се доживува и тоа што на граѓаните им се вратила моќта да дејствуваат. „Магијата е што сега сме во моментот на станување, а не само во просто битисување“, вели Перуновиќ.

Во филозофијата, тоа се нарекува „простор на неодлучност“, полето пред општеството е отворено, се размислува наместо да се верува. Но, мрежата на исходи тукушто се црта, а „линијата на бегство“ од оваа ситуација не е на повидок. Во преводот на Перуновиќ за обичните смртници - не знаеме дали ќе заврши со фашизам или подобро општество или некаде помеѓу. И колку подолго трае таквата ситуација, толку е поголем и влогот.

„Кога одите по улица и разговарате со луѓе, тие го гледаат тоа како големо бреме“, вели соговорникот на ДВ од Институтот за филозофија и општествена теорија. „Ми се чини дека луѓето станаа многу покомуникативни и пољубезни, ако го носеле тоа во себе. Додека оние кои се арогантни и безобразни, исто така, почнаа тоа да го изразуваат поотворено. Интензитетот е променет.“

Тоа е можеби она што студентката Јелена Попадиќ го формулира вака: „Луѓето сфатија дека тоа е тоа. Или сега или никогаш. Тие нема да се откажат. Младите луѓе немаат што да изгубат. Животот тука едноставно нема смисла. Ова е последна шанса.“

Зошто токму студентите?

Не е тешко да се најде одговор на прашањето зошто овој бунт против власта на Вучиќ - којзнае кој по ред - траеше најдолго и има шанси за успех. Се кренаа студентите, „нашите деца“, „иднината на Србија“. Не е ни чудо што власта се обиде да го имитира тоа, нудејќи им други „наши деца“ кои доаѓаат и сакаат да учат.

Но, големото прашање е - од каде сега оваа младина? Зарем за нив не се велеше дека зјапаат во ТикТок и дека не се заинтересирани за политика?

Филозофот Перуновиќ вели - младите луѓе се како враќање на несвесното кое беше потиснато. „Тие се идеолошки хетерогени, но нивните постапки се многу левичарски. Ова се генерации кои не виделе ништо во учебниците по историја освен националистички наративи. Таму многу малку читаат за Југославија, за самоуправувањето. Каде научиле за пленуми? Тоа наследство беше потиснувано за авторитарни цели, но сега се врати.“

Тој додава дека „нашиот дел од светот“ беше злокобно авангарден во 1990-тите. И дека можеби сега авангардата е добра.

„Бидејќи гледаме дека младински бунтови никнуваат низ целиот свет како кртови, од Непал до Мароко. Во нашите капиталистички општества, ние отсекуваме дел од реалноста и ја игнорираме. Е па сега, помладите генерации реагираат затоа што пораснале со тоа. Тие нè соочуваат со самите себе.“

Како натаму?

Постојат луѓе кои големите политички протести ги гледаат како средновековни опсади - ако се соберат доволно војници и се започне напад, тврдината ќе падне. Бидејќи тоа не е случај, митингот во Нови Сад ќе помине и фазата на „малтретирање“ ќе продолжи.

Судејќи според истражувањата на јавното мислење објавени од агенции независни од власта, студентската листа има предност, иако фактички сè уште не постои. И, и покрај тоа што не е познато кога точно ќе се одржат изборите, иако претседателот Вучиќ вели - следната година. А особено не е познато под какви услови ќе се одржат.

Како полето на борба да се преместува од улиците на попознатиот терен на избори. И со тоа, предупредува новинарот Недим Сејдиновиќ, можеби и во стариот тек на опозициската чаршија позната по бескрајните дискусии за бројот на колони и кавги. Студентите веќе се наголемо критикувани за тоа што не објавуваат листа, иако избори на повидок - нема.

„Мислам дека чаршијата се обидува да ја врати позицијата што ја имаше претходно и да влијае на политичките процеси со менување на принципите за ситни интереси. Во тоа успева само до одреден степен, но сето ова сепак премногу ја надмина. Се чини дека формата на донесување одлуки од страна на студентите и овој бунт воопшто се насочени и против неа, што е добра вест“, вели Сејдиновиќ.

Секој што не сака да изигрува пророк, може да тврди само две работи. Прво, во србија се промени нешто крупно. Второ, бунтот не е ни близу до крајот, иако властите многупати прогласија „победа“. За сè повеќе од тоа, како што вели филозофот, мрежата на исходи е премногу разгранета за да се види точно каде води.