Хаос во парламентот во Ерфурт, главниот град на сојузната покраина Тирингија. Таму Алтернатива за Германија (АфД) стана најсилната пратеничка група на покраинските избори на почетокот на септември. Нејзиниот 73-годишен пратеник Јирген Тројтлер е најстариот пратеник во покраинскиот парламент, затоа му беше дозволено да претседава со првиот состанок по изборите на 26 септември. Таканаречениот претседател според старост одби предлози и ставање на гласање од пленарната седница.

Пратеничката група на Христијанско-демократската унија (ЦДУ) се обрати затоа до Уставниот суд на Тирингија и беше успешна: на состанокот што продолжи два дена подоцна, политичарот на ЦДУ Тадеус Кениг беше избран за нов претседател на покраинскиот парламент. Ова значи дека парламентот е способен да работи – и дебатира како понатаму  да се справи со АфД.  Службата за заштита на уставот во Тирингија ја класифицираше партијата како „докажано  десничарско екстремистичка“ во 2021 година.

Министерот за внатрешни работи на Тирингија: АфД е „агресивно борбена“

Георг Мајер, пратеник и вршител на должноста министер за внатрешни работи, се огласи на денот на скандалот на интернет платформата Х и побара постапка за забрана на АфД пред Сојузниот уставен суд: Денешните настани во парламентот на Тирингија  покажаа дека АфД презема агресивно борбени дејствија против парламентаризмот. Мислам дека со тоа се исполнети условите за поведување  постапка за забрана".

Во германскиот Устав, во членот 21 се вели: „Партиите кои врз основа на своите цели или однесувањето на нивните поддржувачи имаат за цел да го нарушат или елиминираат  слободниот демократски основен поредок  или да го загрозат постоењето на Сојузна Република Германија се неуставни.“

Противуставната НПД не беше забранета

За забрана на некоја партија  одлучува Сојузниот уставен суд. Сојузната влада, Бундестагот и комората на 16-те сојузни држави (Бундесрат) имаат право на поднесување предлог за таа цел. Последно, во 2017 година пропадна постапката за забрана на Националната демократска партија на Германија (НПД), која оттогаш се преименува во „Татковина“ („Die Heimat").

Во образложението на пресудата, тогашната НПД беше оценета како неуставна, но и како политички безначајна: „НПД во повеќе од пет децении од своето постоење не можеше трајно да биде претставена во некој покраински парламент“. Дополнително, тогаш беше наведено дека другите партии застапени во парламентите на сојузно и покраинско ниво дотогаш не биле подготвени да формираат коалиции или дури и селективна соработка со НПД.

АфД – етаблирана, но без изгледи за учество во влада

Ако се земат овие централни реченици од пресудата на Сојузниот уставен суд како репер за можна процедура за забрана на АфД, се појавува диференцирана слика: За разлика од поранешната НПД, АфД се етаблира во Бундестагот и во 14 од 16 покраински парламенти. Сепак, како и со НПД, ниту една друга партија не е подготвена да коалицира со АфД. Значи, таа нема реални  изгледи да учествува во влада.

Дебатата за процедурата за забрана повторно се разгоре поради скандалот по изборите во Тирингија. Најдалеку веќе претходно отиде пратеникот на ЦДУ Марко Вандервиц. Тој бара меѓупартиски предлог, Бундестагот да гласа за забрана. Најмалку пет проценти од пратениците ќе треба да ја поддржат неговата иницијатива. Тоа би било 37 од 733. Тие се веќе обезбедени, изјави Вандервиц за дневниот весник „ТАЦ“ во јуни.

Политичарот на ЦДУ се чувствува охрабрен од судската одлука

Сега за истиот весник тој ги објасни своите следни чекори: Сè уште ги чекаме писмените причини за пресудата од Вишиот управен суд во Минстер (Северна Рајна-Вестфалија), кој во мај ја потврди класификацијата на Сојузната канцеларија за заштита на Уставот на АфД како сомнителен  десничарски екстремистички случај.

„Кога ќе бидат достапни причините за пресудата, ние внимателно ќе ја разгледаме и потоа ќе ја поднесеме нашата апликација за забрана на ажуриран и добро основан начин“, рече Вандервиц. Кога треба да се гласа во Бундестагот, мнозинството ќе треба да гласа за поднесување предлог за забрана на АфД. За ова би требало да одлучи Сојузниот уставен суд.

Експерт за човекови права бара постапка за забрана на АфД

Експертите различно ги оценуваат шансите за успех. Хендрик Кремер од Германскиот институт за човекови права во Берлин смета дека е итно потребна процедура за забрана и верува дека ќе биде успешна. Тој во мај за Дојче веле изјави: „Ако внимателно ја погледнете АфД, мислам дека треба да дојдете до заклучок дека условите за забрана се присутни“. Нему му е тешко да ги разбере сомнежите кои постојано се искажуваат.

Поскептичен е експертот по уставно право Азим Семизоглу од Универзитетот во Лајпциг. Тој уште порано ја коментираше темата во интервју за ДВ. Според него, класификацијата на АфД како „докажано десноекстремна“ од страна на Сојузната служба за заштита на уставот не значи автоматски и успешна процедура за забрана.

Сомнежи на експерт по уставно право

Ова е само една индиција меѓу многуте. „Ако партијата е класифицирана како дефинитивно десничарско екстремистичка, не можете да заклучите дека е и неуставна во смисла на Основниот закон во процедура за забрана на партијата“, нагласува Семизоглу. Постојат различни стандарди за докажување кои мора да се применат.

Претседателот на СПД, Ларс Клингбајл, на тоа гледа слично: „Оценката не е политичка, туку правна“, изјави тој за германската новинска агенција ДПА. Клингбајл укажува на одговорноста на Сојузната служба за заштита на Уставот да собира материјали за АфД. Доколку експертите дојдат до заклучок дека  АфД ја загрозува државата и соживотот во Германија,  „тогаш мораме да станеме политички активни“.

Претседателот на Централниот совет на Евреите е скептичен

Претседателот на Централниот совет на Евреите во Германија, Јозеф Шустер, одамна е вклучен во тековната дискусија за забрана на АфД. Пред покраинските избори во Бранденбург на 22 септември, тој за „Тагесшпигел“ се изјасни против тоа: „Луѓето што денес гласаат за АфД не исчезнуваат едноставно - не можеме ниту да ги игнорираме“. Тој смета дека забраната не е соодветен метод за да се одвратат гласачите на АфД од оваа идеологија.