Кога Русија ја нападна Украина во февруари 2022 година, Андреј, свештеник на Руската православна црква, се соочи со дилема: дали треба да ја спаси заедницата на верници што ја градеше или се да ризикува и да проговори? Да остане или да замине?

Свештеникот Андреј беше еден од оние кои јавно ја осудија војната и решија да побегнат. Тој со целото семејство се пресели во Грузија, каде што не може да ја обавува својата пасторална мисија без одобрение од Руската православна црква.

Тој реши да зборува за ДВ под услов да остане анонимен за да го зачува, како што рече, последниот „зрак на надеж“ дека еден ден ќе продолжи со свештеничката служба во Русија.

„Не можам да ги осудувам оние кои мораат да прават компромиси со себе за да го задржат своето место (во службата)“, вели тој, мислејќи на свештениците кои решиле да останат во Русија.

Молитвата за мир ги доведува во опасност руските свештеници

Меѓу тие компромиси, вели тој, е посебна молитва препорачана од Руската православна црква додека Кремљ ја интензивираше војната во Украина, собирајќи војници на границата и мобилизирајќи стотици илјади резервисти. Во текот на првиот месец од конфликтот, вели тој, свештениците се молеле „за мир“, но подоцна од нив било побарано да се молат „за победа“.

„Двете верзии содржеа лаги и пропаганда... се зборуваше дека некои странци кренале рака против Света Русија... мојата уста не можеше да ги каже тие зборови. Русија ја започна војната, а не обратно“, вели Андреј.

Околу 300 свештеници - помалку од еден процент од вкупниот број свештеници на Руската православна црква - потпишаа отворено писмо во кое повикуваат на прекин на „братоубиствената војна“ во Украина.

По инвазијата на Москва на Украина на 24 февруари 2022 година, руските пратеници донесоа закон со кој се казнува „дискредитирањето“ на руската војска со изразување антивоени чувства или информации што се разликуваат од официјалната руска државна реторика.

Некои од свештениците кои ја осудија службената положба беа лишени од свештеничките должности и беа казнети од судовите поради дискредитација на руската армија. Некои свештеници во интервју за ДВ потврдија дека се извлекле, а други немале толку среќа - да избегнат казна.

Јоан Ковал, свештеник од Москва, доби отказ откако во молитвата зборот „победа“ го замени со зборот „мир“. Црковните власти, чија цел беше идеолошко обединување на свештенството за поддршка на војната во Украина, го сметаа овој чин како чин на непослушност.

Јавно покајание

Јавните казни се уште една алатка што ја користат црковните власти за да го потиснат несогласувањето.

Свештеникот Илја Гавришкив од село кое се наоѓа на околу 200 километри од Москва јавно се извини што не читал молитви за победата на Русија. Во видео кое кружи на руските канали Телеграм, владиката ги поздравува верниците пред олтарот, а до него стои Гавришкив.

„Прво ќе му забранат света служба... па ќе му го одземат свештеничкиот чин... Ти беше татко на Илја, што ќе биде сега со тебе? Чуден Илјушка... Кога му ја објаснивме неговата грешка, тој веднаш разбра“, вели епископот.

На тоа Гавришкив одговара: „Глупаво...и од гордост, повторно ја прочитав молитвата за мир, а не она што беше побарано од мене“, вели тој со тивок глас додека гледа во подот.

Како Руската православна црква гледа на антивоените изјави?

Руската православна црква го негира таквиот прогон и тврди дека свештениците биле отпуштени поради политички изјави. Вахтанг Кипшиџе, заменик-шефот за односи со јавноста на Синодот, изјави за Асосијетед прес:

„Свештениците кои се претвораат во политички агитатори и учесници во политичката борба очигледно престануваат да ја исполнуваат својата свештеничка должност и подлежат на канонски забрани“.

И покрај тврдењето дека е аполитична, Руската православна црква високо ги цени свештениците кои патуваат во Украина за да ги бодрат Русите таму - појавувајќи се на првите линии, благословувајќи ги руските војници со света вода и икони пред битката.

Патријархот Кирил, поглавар на Руската православна црква, е жесток поддржувач на рускиот претседател Владимир Путин. Во знак на неговата лојалност, тој уште од самиот почеток ја поддржуваше војната против Украина, тврдејќи дека смртта во битка (на војниците) „ќе ги измие сите гревови“.

Православната црква, која ги прикажува Русите и Украинците како „еден народ“, ги обвини „странските влијанија“ дека „предизвикуваат конфликт меѓу нив“.

Како што изјави за ДВ Наталија Василевич, експерт за Руската православна црква и координатор на групата за заштита на човековите права на христијаните против војната, „антивоеното свештенство ја гледа оваа војна како империјалистичка, а Русија како земја што сака да ја задуши Украина. Патријарх Кирил, напротив, верува дека ова е руската антиимперијалистичка војна против колективниот Запад кој сака да ја пороби светата Русија“.

Таен антивоен живот во црквата

Во сè повнимателната црковна клима, некои со антивоени чувства беа принудени да одат во илегала - далеку од љубопитните очи.

Свештеникот Николај, кој живее во Санкт Петербург, за ДВ изјави дека се обидува мирно да го изрази својот пацифистички став и ја спореди атмосферата внатре во црквата со времето кога „христијаните биле прогонувани и користеле тајни симболи за да се идентификуваат едни со други“.

Николај вели дека неговиот духовен отец го убедил да остане и да не оди во егзил.

„Кој ќе го заземе твоето место? ме праша. „Дали таа личност ќе проповеда мир како тебе или ќе се залага за војна?“.