Божик за многумина е незамислив без накитена елка и без подароци. Но, се чини како времињата на незауздано трошење да се минато. Сѐ повеќе луѓе внимаваат празникот да мине под знакот на одржливост.
Реклама
Кога Силвија Мајер гледа низ прозорецот, здогледува прекрасна елка висока два метри. На најзините гранки висат црвени лампиони и светилки. „Ова е мојата елка“, вели таа, „и тука е многу години“. Таа пред долго време ја купила елката како мало дрво во саксија, а кога помонал Божик, го засадила дрвото во градината.
„Најодржливото дрво не е дрво“
Ако се прашаат Германците, многумина ќе речат дека Силвија Мајер постапила исправно. Зашто, секој Божик за во германските дневни соби се сечат околу 30 милиони дрвја. Но, нема секој градина како семејството Мајер. И дури и да има, многу дрвја воопшто не преживуваат надвор, бидејќи премногу долго стоеле на топло. Па, што да се направи ако човек не сака да се откаже од традиционалното дрво?
Китењето елки низ вековите
Изложба во Германскиот историски музеј во Берлин покажува со што Германците ги кителе своите божиќни дрвца од 19. век до денес. Како лампиони служеле од беспомошни ангели до политички симболи.
Фотографија: Deutsches Historisches Museum
Нема Божик без елка
Чиста семејна идила: накителна елка на една слика од германско-холандскиот сликар Едуард Гезелшап. И поети и писатели како Жан Пол или Е.Т.А. Хофман во своите дела раскажуваат за детските радости околу богато накитеното дрво. Првите божиќни дрвца биле неосветлени. Дури подоцна почнуваат да се ставаат свеќи, со што елките изгледаат уште посвечено.
Фотографија: Deutsches Historisches Museum
Од колачи до стаклени украси
Украсите за елките имаат долга традиција. Ако во 19. век се ставале јаболка, колачиња, ореви и шеќерни стапчиња, подоцна дрвата почнале да се китат со стаклени кугли и други украси од стакло. На фотографијата е познатата Златна купола од Ерусалим. Овој филигрански направен украс од стакло е од 2018 година. За разлика од порано, украсите не се изработуваат рачно, туку индустриски.
Фотографија: Deutsches Historisches Museum
Мини-елка по пошта
За време на Првата светска војна се менуваат мотивите за украси. Наместо шарени кугли и убави ангелчиња, на божиќните дрва се бесат кугли во форма на бомби и гранати. Има и воени бродови и авиони. Ова дрвце, пак, е накитено традиционално. На фронтот било испратено по пошта во 1914 година.
Фотографија: Deutsches Historisches Museum
Присвојување од страна на нацистите
Германците си ги сакаат своите божиќни дрва. Тоа, како што покажува и овој плакат на Хитлеровата младина од 1939 година, било искористено од страна на нацистите.
Во времето на националсоцијализмот имало лампиони со нацистички симболи, како кукестиот крст. Меѓутоа, нема зачувана фотографија која сведочи за употребата на нацистички симболи на украсите.
Фотографија: Deutsches Historisches Museum
Претопување на културните традиции
Украсите на дел од божиќните дрва во Германија се одраз на целиот свет. Покрај ангели или тешки шишарки, може да се најдат и Дедомразовци со кинески бради или уметнички фигури од Русија. Културните традиции се претопуваат. Тоа го покажува и оваа инсталација на Улрих Фогл и Еви Видерман со наслов „Божиќна згрченост“.
Фотографија: Eric Tschernow, Berlin
5 фотографии1 | 5
„Отворено кажано - најодржливото дрво не е дрво“, вели Корина Хелцел од Сојузот за заштита на животната средина и природата (БУНД) за РНД. „Или пак, дрво што и онака би се сечело при преземање шумски мерки, значи отпад.“ Но, со оглед на тоа што ова не би ги покривало потребите на сите домаќинства, се бараат алтернативи, бидејќи „се разбира, не сакаме да ја забраниме божиќната традиција на новогодишни елки“.
Дрвото едноставно е дел од Божик
Спротивно на она што го мислат многумина, пластичното дрво за повеќекратна употреба дефинитивно не е алтернатива. Затоа што иако со децении ја извршува својата должност на Бадник, на крајот тоа завршува во ѓубре. А, за разлика од вистинското дрво, тоа не е биоразградливо.
Од друга страна, околу 80 отсто од елките засадени за Божик во оваа земја потекнуваат од монокултури. Вклучително и ѓубрива и пестициди. Доколку сакате да прославите на еколошки начин, при купувањето дрво барем треба да се одлучите за дрво од регионално еколошко одгледување, советува БУНД.
И, многумина сега го прават токму тоа, бидејќи според истражувањето на образовниот канал АРД алфа, само 24 отсто од Германците сакаат сосема да се откажат од божиќно дрво. Дрвото едноставно е дел од празникот. Сепак, во 2022 година, во време на енергетска криза, ќе се заштеди на празничното осветлување во куќата и градината. Ова ја „радува“ животната средина: сѐ додека електричната енергија доаѓа од фосилни извори на енергија, се зголемуваат емисиите на ЦО2.
Борба против планините од ѓубре
А што е со хартијата за завиткување? Секоја година кантите за ѓубре се преполни со пакувања и украсна хартија, бидејќи секој подарок треба убаво да се завитка. Според проценките на издавачот на книги и канцелариски материјал Дабелино, само во Германија секоја година на отпад завршуваат околу 8.000 тони хартија за завиткување.
Но, и во тој дел има знаци на менување на трендот. Според студијата, 50 отсто од анкетираните сакаат да ја намалат употребата на хартија за завиткување заради животната средина. Во многу семејства старата хартија се пегла и повторно се користи, а трговците веќе реагираа: одамна може да се купи веганска хартија за завиткување. Освен тоа, со намера се да подаруваат само работи од рачна изработка.
Најубавите божиќни панаѓури во Европа
Декември во европските градови понекогаш е без снег, но секогаш е со божиќни панаѓури. Тие канат на забава и варено вино.
Фотографија: Stadt Nürnberg/B. Fuder
Келн, Германија
На божиќниот панаѓур пред Келнската катедрала секоја година доаѓаат по околу четири милиони посетители. Тој важи за еден од најомилените панаѓури во Германија. За добро расположение придонесуваат и над сто манифестации на бината среде тезгите.
Фотографија: imago
Краков, Полска
Божиќниот панаѓур се наоѓа среде старото градско јадро. Кому срцето не му е загреано само од романтичните кулиси, можеби ќе му помогне полската вотка. Главна атракција е натпреварот за најдобри божиќни јасли, кој се одржува секоја година.
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Dabrowski
Виена, Австрија
Виенскиот Кристкиндлмаркт е сместен на историскиот плоштад пред Шотенкирхе. Покрај најдолгите јасли во Австрија (46 метри), овој панаѓур привлекува и со особено добро рачно изработени производи.
Фотографија: picture-alliance/dpa
Базел, Швајцарија
Базелскиот божиќен панаѓур на Барфисерплац важи за најголем панаѓур од ваков вид во Швајцарија и ја има најдолгата осветлена божиќна улица во Европа. На панаѓурот има 180 тезги, густо наредени една до друга. На нив може да се најде што ќе ви душа посака - од дрвени играчки до вегански производи.
Фотографија: Basel Tourismus
Стразбур, Франција
Кристкинделсмерик во Стразбур постои уште од 1570 година. Тој е најстариот божиќен панаѓур во Франција. Особеното е во тоа што типичните дрвени куќички се тискаат не само „пред нозете“ на Стразбуршката катедрала, туку на многу други места во градот. Притоа, секоја си има свои специјалитети.
Фотографија: Sebastan Hengy
Бриж, Белгија
Божиќниот панаѓур во Бриж е сместен на „Гроте Маркт“. Средновековниот град се прилагодува на божиќната атмосфера со своето осветление. Кога настапува ноќта, се вклучуваат светлечките синџири по рабовите на куќите и ги маѓепсуваат посетителите. Околу плоштадот, подготвени за обиколка на свечено осветлениот град, чекаат многу коњски кочии.
Фотографија: picture-alliance/dpa/F.P.Tschauner
Мадрид, Шпанија
Мадридскиот божиќен панаѓур е поставен на „Пласа Мајор“. Во Шпанија врвот на божиќните прослави е 6 јануари, кога се одржува парадата на Светите три кралеви. Според шпанското верување, Трите кралеви се тие што носат подароци, а не Детето Исус. Секоја година во Мадрид доаѓаат илјадници туристи за да ја следат парадата, која се пренесува и во живо на телевизија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/H.C. Hidalgo
Лондон, Велика Британија
Германскиот божиќен панаѓур е извозен производ. „Винтер Вондерленд“ во лондонскиот Хајд Парк е најдобриот доказ за тоа. Таму за Божик „никнува“ „Баварско село“ според германски урнек, со колбаси и варено вино, се разбира. Освен тоа, тука е и Панорамското тркало, како и лизгалиштето. Омилена е и градината со скулптури од мраз „Волшебно ледено кралство“.
Фотографија: picture-alliance/dpa/Kerimokten
Гетеборг, Шведска
Божиќниот панаѓур „Лисеберг“ во Гетеборг е најголем во Шведска и важи за посебно магичен. Особено свечена атмосфера создаваат петте милиони божиќни светилки. Тука има сѐ - од шведски специјалитети, музика и театарски претстави до возење со санки кои ги влечат ирваси. Налето целиот простор е забавен парк.
Фотографија: Gören Assner
Нирнберг, Германија
Нирнбершкиот Кристкиндлесмаркт е еден од најстарите во светот. Први сведоштва за неговото постоење датираат од 1628 година. На овој панаѓур има од накит до типични нирнбершки медени колачи. Онака, како што божиќното време тоа го налага.
Фотографија: Stadt Nürnberg/Ch. Dierenbach
10 фотографии1 | 10
Свесно трошење
Ова важи и за храната, која се консумира сѐ посвесно. 39 отсто од Германците велат дека за Божик сакаат да јадат регионална храна. Помина времето на незаузданите гозби, сè повеќе луѓе се хранат здраво, многумина се вегетаријанци или вегани - за доброто на животната средина.
Во меѓувреме околу 70 отсто од Германците зборуваат за поеколошка прослава на Божик. Значи. работите под елката се менуваат. „Меѓутоа, нема смисла само да се размислува за одржливост на Божик“, вели еколошкиот психолог Карен Хаман за АРД алфа. Нема смисла да размислувате само за тоа дали можете да јадете портокали од Шпанија или божиќно печење на празниците. „Треба да се обидеме да го намалиме нашето штетно однесување за климата во области како што се воздушниот сообраќај, мобилноста, енергијата и храната во текот на целата година“, нагласува таа. „Од друга страна, не треба да се осудуваме за секоја ситница.“
И Силвија Мајер има ист став. И затоа, како и секоја година, таа го одбра рецептот на својата баба за традиционалната печена гуска. „Можеби не е сосема погодна за климата“, вели таа, „но моето семејство со нетрпение го очекува тоа“. Само не ќерка ѝ Антонија. Таа на Бадник добива веганско тофу.
Девет небесни адреси
Децата секоја година им ги испраќаат во писмо своите желби за Божик на Св. Никола, Детето Исус или Дедо Мраз. А, тие тројца имаат свои земски адреси ширум светот. Дел од нив дури може и да се посетат.
Фотографија: Rovaniemen Matkailuneuvonta
Николаусдорф
Писмата адресирани до Св. Никола со голема веројатност завршуваат во Николаусдорф, во германската покраина Долна Саксонија. Тука светецот има своја канцеларија повеќе од половина век. Заедно со својот тим од локалното основно училиште, тој се занимава со желбите и грижите на децата и пишува дури и индивидуални одговори.
Фотографија: picture-alliance/dpa/I. Wagner
Енгелскирхен
Во германската пошта во минатото постојано се појавуваа писма кои не беа адресирани до Св. Никола, туку до Детето Исус. Со оглед на тоа што Енгелскирхен звучело пригодно, поштата направила поштенски фах со ова име и писмата со таа адреса завршуваат сега таму. Писмата со желби, во просек по 130.000 годишно, доаѓаат од цел свет.
Фотографија: picture-alliance/dpa/W. Kastl
Нирнберг
Во Нирнберг е можна лична средба со Детето Исус. Тоа со свечен пролог традиционално го отвора светски познатиот божиќен панаѓур Christkindlesmarkt. Потоа Детето Исус се среќава секојдневно со деца и посетители на панаѓурот. Секои две години новоизбрано девојче го облекува костумот со златни крила и златни кадрици. Детето Исус (Christkindle) е светски познат амбасадор на Нирнберг.
Фотографија: picture-alliance/dpa/D. Karmann
Штајер, Кристкиндл
Припадник на американската армија дошол на идеја за создавање специјален поштенски фах во квартот Кристкиндл, во австрискиот град Штајер. Тој почнал со работа во 1950 година. Оттогаш тука пристигнуваат милиони писма упатени до Детето Исус. Секој одговор има специјален печат и специјална поштенска марка.
Полни раце работа во времето пред Божик има и Дедо Мраз. Тој е сместен под покривот на едно поранешно селско училиште во Химелпфорт, во германската покраина Бранденбург. По желба, тоа место може и да се посети. Дедо Мраз во Химелпфорт зборува над 15 јазици и добива особено многу писма од Кина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/B. Settnik
Рованиеми
Работилниците на Дедо Мраз се наоѓаат во Лапонија, Финска. Во селото на Дедо Мраз со него може да се среќавате секојдневно. Овде пристигнатите писма добиваат печат на Поларниот круг, зашто во Рованиеми по само неколку чекори може да се пречекори Северниот поларен круг. Освен тоа, големиот број работилници нудат многу сувенири.
Фотографија: Rovaniemen Matkailuneuvonta
Велики Устјуг
Полни вреќи писма добива и рускиот Дедо Мраз. Во 1999 година за руски дом на Дедо Мраз е свечено прогласено гратчето Велики Устјуг, кое се наоѓа северно од Москва. Забавниот парк овде работи во текот на целата година - со позитивен ефект врз економијата во градот. Оттогаш е забележано намалување на стапката на невработени во целата околина.
Фотографија: picture-alliance/dpa/V. Smirnov
Северен пол
Се разбира дека Дедо Мраз има свој дом и во САД, и тоа во гратчето Северен пол во Аљаска. Во ова местенце со 2200 жители Божик е во текот на целата година. Постојано е декорирано, а и имињата на улиците звучат божиќно: Santa Claus Lane, Snowman Lane, St. Nicholas Drive. Овде има дури и член на Градскиот совет кој се има преименувано во Santa Claus. Тој се залага за правата на децата.
Фотографија: picture-alliance/dpa/H. Bäsemann
Демре
Вистинското потекло на човекот со бела брада кој носи подароци е од Турција. Во денешен Демре живеел Архиепископот Никола од Мир. Тој во четвртиот век им го поделил она што го поседувал на сиромашните. Секоја година илјадници луѓе на 6 декември му оддаваат почит на Свети Никола во Демре.