Уште од првите денови на европската интеграција владее дилема: треба ли Унијата да биде само заедница на национални држави или да постои стремеж кон ЕУ која со време ќе ги превземе и надлежностите на националните влади? Неодамна германскиот канцелар Олаф Шолц и францускиот претседател Емануел Макрон предупредија дека токму сега треба да постои насока кон заедништво и силна, обединета Европа.

За полскиот премиер Матеуш Моравјецки во говорот за Европа, одржан во понеделникот (20.03.) на Универзитетот во Хајделберг, тоа никако не е пат по кој треба да се оди: „Ништо во Европа нема подобро да ги штити слободата на нациите, нивната култура, нивната социјална и економска, политичка и воена сигурност отколку националните држави. Националните држави се незаменливи во Европа.“

За Бастијан Сендхарт од германскиот Институт за Полска, тоа јасно покажува дека оваа влада во Варшава нема намера да поддржува зголемена интеграција на Европа: „Денешните говори за Европа редовно имаат визија за иднината на Унијата, а Моравјецки во својот говор всушност сака враќање на почетокот, значи на „Европа на татковини'."

Враќање во шеесеттите од минатиот век

Тој поим своевремено го користел францускиот претседател Шарл де Гол во процесот на помирување со Германија и создавање нова, европска заедница. Според мислењето на тогашниот француски претседател, таа никогаш нема да значи исчезнување на Франција, ниту доминација на било која држава или самата Унија над политиката на Париз. Времињата се променија и политички, воено и економски и на крајот со заеднички пари интеграцијата е сѐ посилна, но полскиот премиер се враќа на визијата на Европа на Де Гол, иако не го изрече неговиот поим. „Тоа беше средишна точка на неговиот говор“, мисли Сендхарт.

Веќе и можноста од надгласување на одделни членки во телата на Унијата за полскиот премиер е неприфатлива: „Ајде да се откажеме од вплеткување во работи кај кои се доведуваат во прашање нациоалните интереси.“ Во таа грижа од создавање „супер-држава“ Европа, спротивна на интересите на поединечни нации, полскиот премиер никако не е осамен во ЕУ, само понекои тоа го мислат и на политичко ниво, но дури и кај заговорниците на силно обединување е присутна задршка кога станува збор за пари, буџет или данок, а тука се и чистите економски итереси на националните индустрии.

Брисел исто што и Москва?

Но, полскиот премиер овде запаѓа длабоко во национален популизам, смета Сендхарт. Тој ја обвинува Унијата дека при опстојувањето на принципите на правна држава во таа земја, го „гуши“ полскиот суверенитет. Во основа, германскиот познавач на полските прилики смета дека Моравјецки сака да каже: „Исто како што Путин сака да го задуши националниот суверенитет на Украина, на крајот на краиштата и ЕУ е опасност за суверенитетот на Полска.“  

За разлика од ставот на „елитите на ЕУ“, здравјето на Европа нема да се постигне со „централизирана супер-држава“, вели полскиот премиер. Зашто, на тоа ќе се спротистават европските нации. Глобалната водечка улога Европа може да ја постигне само со рамнотежа на сили преку целиот континент и со нејзино проширување како на Западен Балкан, така и на Украина.

И во оваа прилика Моравјецки предупреди на опасноста од проширување на војната во Украина и на други држави во Европа и го истаакна НАТО како брана за такви обиди. Но, во Хајделберг исто така ја нападна политиката на Германија со зборови дека „оние кои со години ги финансираа руските подготовки, ја разоружуваа Европа и ги силеа послабите држави на партнерство со Русија, сносат соодговорност за војната во Украина.“

Што всушност се нуди?

Колку и да може да се дискутира околу ставот на полскиот премиер, на Сендхарт најмногу му пречи што Моравјецки во својот говор приговара и обвинува, но всушност не нуди никаква конкретна алтернатива: „Можеше да рече: ‘без оглед на сите разлики, сега е важно Полска и Германија заеднички да соработуваат во воените и одбранбени области.' Но, не се чу никаков друг проект, никаква иницијатива каде би можело веднаш да се дејствува.“

Наместо тоа, полскиот премиер уште еднаш ѝ наложи на Германија да ѝ плати „репарации" на Полска за воените разорувања во Втората светска војна. Во спротивен случај, колку и да е потребно, помирувањето на двете земји нема да биде можно. И тоа е сосем спротивно на ставот на Берлин, дури и користењето на изразот „воени репарации.“

Вкупниот впечаток од говорот на полскиот премиер, со неговите националистички повици и напади врз Брисел и Германија, за Сендхарт значи дека Моравјецки во Хајделберг всушност ѝ се обраќаше на својата публика во Полска. Зашто, сето тоа едвај може да се нарече некаква визија за Европа.