ЕУ направи чекор напред со своите планови за користење на замрзнатите државни средства на Русија за поддршка на Украина. Сепак, со оглед на значителната загриженост од клучниот играч Белгија, засега останува нејасно дали тоа всушност може да се спроведе. Одлуката се очекува кратко пред Божик, како што објави претседателот на Советот на ЕУ, Антонио Кошта, по самитот на ЕУ во Брисел, на кој присуствуваше и украинскиот претседател  Володимир Зеленски.  Денеска попладне, таканаречената Коалиција на волните ќе се состане и во Лондон за да разговара за понатамошна поддршка за Киев пред зимата.

На состанокот во Брисел, шефовите на држави и влади ја задолжија Европската комисија што е можно поскоро да презентира предлог за користење на руските средства. Меѓутоа, на инсистирање на Белгија, Комисијата треба да развие и други опции за покривање на финансиските потреби на Украина за годините 2026 до 2027 година, според соопштението објавено синоќа.

ЕУ е сè уште далеку од постигнување договор за користење на замрзнатите средства. Пред три недели, канцеларот Мерц (ЦДУ) изрази очекување дека „најверојатно ќе  биде донесена конкретна одлука за ова“ на самитот. Но, сегашната декларација е само прв чекор во таа насока, а не силен сигнал до Русија каков што се очекуваше.

Ова се должи и на фактот  што  унгарската влада,  која има релативно добри односи со Москва, одби да го поддржи текстот. Во однос на прашањата за одговорност и други задршки од белгиска страна, германскиот канцелар  Фридрих Мерц изјави дека постојат навистина сериозни прашања што треба да се решат. Сепак, постигната е согласност да се продолжи заеднички да се бараат начини за користење на руските средства.

Клучен ќе биде декемврискиот самит?

Претседателот на Советот на ЕУ, Антонио Кошта, изрази оптимизам по самитот, истакнувајќи дека никој не ставил вето. Од  Европската комисија  е побарано да продолжи со својата работа и да разјасни технички прашања. Конечната одлука потоа ќе биде донесена на самитот на ЕУ на 18 декември. Францускиот претседател Емануел Макрон изрази слични ставови, велејќи дека „многу јасно“ е потврдена посветеноста на проектот.

На темата притисок за донесување одлука, белгискиот премиер Барт де Вевер не противречеше, но рече: „Мислам дека ни треба решение пред крајот на годината за да ја поддржиме Украина во војната и да ги решиме нејзините финансиски проблеми“. Тој спомена нов долг на ЕУ како можна алтернатива на користењето на руските државни средства.

Белгија досега беше многу критична кон плановите, гледајќи значителни правни ризици и стравувајќи од негативни последици за европските компании што сè уште работат во Русија. Земјата е клучен играч, бидејќи руските средства во моментов се управувани таму од финансиската институција Еуроклир (Euroclear). И Белгија не е сама во својата загриженост.

Мерц и Фон дер Лајен ги  форсираат плановите

Плановите, форсирани првенствено од Мерц и претседателката на Комисијата на ЕУ, Урсула фон дер Лајен, предвидуваат користење на средствата на руската централна банка, кои се  замрзнати во ЕУ, за да ѝ се обезбедат на Украина заеми до 140 милијарди евра.

Русија ќе може да ги добие назад средствата само ако плати репарации по завршувањето на агресорската  војна против Украина.  Во случај замрзнатите руски средства неочекувано да треба да се ослободат, земјите-членки на ЕУ ќе треба да обезбедат гаранции.

Германските компании стравуваат од милијарди загуби

Белгискиот премиер Де Вевер ќе дозволи спроведување на плановите само ако ризикот е целосно споделен, неговата земја бара гаранции дека „сите земји-членки ќе учествуваат“ ако парите мора да се вратат, истакна Белгиецот. Тој, исто така, повикува на транспарентност и заедничко дејствување од сите други земји што  ги блокираат руските средства  и предупреди дека имотот и средствата на европските компании во  Русија може да бидат запленети.

Во врска со проектот постојат силни резерви и во германските деловни кругови. „Германија  инвестираше во Русија како ниедна друга земја. Затоа, таа има најмногу да изгуби од планираното користење на замрзнатите средства на руската централна банка за купување оружје за Украина“, изјави за Германската новинска агенција Матијас Шеп, претседател на Германско-руската стопанска комора. Вкупно, на ризик се изложени средства вредни над 100 милијарди евра.

На Украина ѝ се потребни многу пари

Главната причина зад плановите за користење на руски средства се огромните финансиски потреби на Украина. Се очекува дека ќе биде потребен трицифрен износ од милијарди евра за  воена и финансиска поддршка на Киев  во следните две години. Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) ја проценува потребата од буџетска поддршка за функционирање на државата во 2026 и 2027 година на 60 милијарди американски долари (52 милијарди евра). Покрај тоа, веројатно ќе бидат потребни најмалку 80 милијарди евра за оружје и муниција за „одбранбената борба против Русија“.

Доколку руските средства не можат да се искористат, земјите-членки на ЕУ ќе мора да соберат  пари за поддршка на Украина  од други извори - што се смета за тешко со оглед на високите нивоа на долгови во земји како Франција и Италија. Украинскиот претседател Зеленски на самитот во Брисел изјави дека на неговата земја ѝ се потребни парите уште следната година. „Потребни ни се во 2026 година и би било подобро да ги имаме токму на почетокот на годината“, изјави тој, додавајќи дека не знае дали ова е можно. „Не зависи сè од нас.“

Состанок на поддржувачи на Украина во Лондон

Британскиот премиер Кир Стармер планира денеска (24.10) да ги повика сојузниците на Украина да ја зголемат својата воена поддршка за Киев. Земјата мора да биде ставена во најсилна можна позиција пред зимата, според соопштението на британската влада пред состанокот на „Коалицијата на волните“ во Лондон. Ова вклучува искористување на руските средства, забрана на руската нафта и гас од глобалните пазари и обезбедување повеќе оружје со долг дострел.

Покрај Стармер, на состанокот денеска попладне во британското Министерство за надворешни работи се очекува да присуствуваат и генералниот секретар на НАТО, Марк Руте, данската премиерка Мете Фредериксен и холандскиот премиер Дик Шуф. Околу 20 други шефови на држави и влади планираат да учествуваат преку видео вклучување. Канцеларот Мерц ќе биде претставен од министерот за надворешни работи  Јохан Вадефул.