Црниот дроб работи деноноќно: како метаболичка централа, фабрика за протеини и орган за детоксикација. Тој е доста моќен и робустен. Она што ретко кој си помислува е дека додатоците во исхраната може да му наштетат. Опасно, затоа што црниот дроб не произведува болка.

Националното истражување за здравјето и исхраната (НХАНЕС) во САД ги испитуваше ефектите на шест растителни екстракти во додатоците во исхраната врз црниот дроб. Во САД, околу едно од пет оштетувања на црниот дроб се предизвикани од додатоци во исхраната (суплементи) или хербални лекови. Авторите предупредуваат: куркумата, црн кохош (cimicifuga racemosa) и зелениот чај како екстракти можат да имаат токсичен ефект врз црниот дроб, исто како и екстрактите од гарцинија камбоџа, позната и како тамаринд, црвениот ориз и ајурведската ашваганда.

Екстракти од куркума - златна опасност?

Пазарот цути и во Германија: Според податоците од истражувањето на Статиста, тројца од четворица Германци земаат додатоци во исхраната. 15 проценти од нив користат растителни додатоци во исхраната.

Особено популарна е куркумата. Куркуминот во традиционалното растение кое се користи како зачин и лек може да има дигестивно и благо антиинфламаторно дејство, но како додаток во исхраната предизвикувало оштетување на црниот дроб.

„Епидемијата на замастен црн дроб“ може да ги влоши работите

Хепатологот Рајнер Гинтер во Универзитетската клиника Шлезвиг-Холштајн во Кил годишно лекува еден до двајца пациенти поради опасност од откажување на црниот дроб. Бројот на случаи сè уште се чини прегледен, но експертот стравува: „Поради епидемијата на замастен црн дроб што е веќе во тек, можно е тоа целосно да се промени во следните неколку години“.

Во моментов, речиси секој трет Германец, често незабележано, страда од замастен црн дроб, што се должи на исхраната. Големото консумирање на алкохол исто така игра улога. Органот се стврднува и се воспалува. Ова го зголемува ризикот од токсичен ефект. Ако црниот дроб е веќе оштетен, тој веќе не може да детоксицира како што треба, вели Гинтер. „Претходната штета предизвикува дополнителна штета за целосно уништување на клетките кои сѐ уште добро функционираат.“

И здравиот црн дроб може да реагира, во зависност од генетската предиспозиција, предупредува професорот Мартин Смолих, фармаколог на Институтот за нутриционистичка медицина при Универзитетската клиника Шлезвиг-Холштајн во Либек: „Кај некои луѓе, дури и многу мали дози доведуваат до вакво оштетување на црниот дроб, бидејќи учествува имунолошкиот систем. На други луѓе им се потребни многу поголеми дози. Тоа не може да се предвиди.“

Безбедните максимални нивоа често се надминуваат 

Сепак, обично важи следново: колку е поголема дозата, толку е поголем ризикот. Сојузниот институт за проценка на ризик (БфР) во Берлин наведува безбедни максимални количества за додатоци во исхраната. За куркуминот, БфР препорачува долгорочно да не се консумира повеќе од три милиграми на килограм телесна тежина на ден - за лице со тежина од 80 килограми, тоа се 240 милиграми дневно. Често, во додатоците во исхраната има многу повеќе: често има капсули со содржина од 400 милиграми, понекогаш и 1.000, со препорака да се земаат неколку капсули дневно.

Особено тешко станува кога производителите ја зголемуваат биодостапноста со дополнителни супстанции, односно го олеснуваат апсорбирањето во телото. Кога станува збор за препаратите од куркумин, ова често функционира со пиперин. Тој ги блокира ензимите во цревата кои раствораат, дозволувајќи низ цревната слузница во крвотокот да помине повеќе куркумин. 

Речиси никакви податоци и без контрола 

Официјално, додатоците во исхраната се сметаат за храна. За разлика од лековите, тие не се официјално тестирани за ефикасност и безбедност, а несаканите ефекти не се систематски евидентирани. Според експертите од медицинското стручно списание arznei-telegramm, бројот на непријавени случаи на здравствена штета може да биде значително поголем од она што е познато.

Поради лошата ситуација со податоци, БфР не може да даде препорака за максимална доза за екстракт од црн кохош, за кој се вели дека помага против симптомите на менопауза или за ашвагандата, која се зема против анксиозност и нарушувања на спиењето - иако се утврдени здравствени ризици од супстанциите.

Несакани дејства во комбинација со лекови 

Експертот за црн дроб Гинтер советува да не се купуваат суплементи на интернет. Во нив постојано се наоѓаат непријавени супстанции. „Имаме случаи каде капсулите на куркумин или капсулите на ашваганда содржат лекови против болки за да се чувствувате подобро“, вели тој. „И тогаш се спојуваат две работи: лекот против болка и куркуминот – и тогаш станува многу штетен“. Тогаш токсичните ефекти на лековите врз црниот дроб би можеле да се надополнат со оние на растителните екстракти.

Професорот Смолих исто така предупредува од несакани дејства во комбинација со лекови. Ова може да биде случај, на пример, со разредувачи на крв, лекови за намалување на холестеролот и лекови против болка. Особено е критично кај тешки болести, како што е ракот: „Куркуминот, на пример, делува директно во цревата со одредени лекови за рак и може да го ослабне нивниот ефект, а тоа никој не го сака. Или може да го зголеми дејството со што овие лекови за рак предизвикуваат повеќе токсични ефекти“.

Подобро во зачини или чаеви

Само умерена употреба на додатоци во исхраната во кујната би била безбедна, вели Смолих. Во вид на зачини и чаеви, природните производи генерално не претставуваат опасност. Но, експертите предупредуваат да не се земаат некритички растителни додатоци во исхраната. Симптоми како што се жолти очи, обојување на урината или постојан замор се појавуваат само кога црниот дроб е веќе сериозно погоден. Затоа што црниот дроб страда тивко.