Русија ги нападна енергетските капацитети на Украина со стотици дронови и десетици ракети во најновото масовно бомбардирање на електричната мрежа на земјата, соопштија властите во четвртокот, додека украинскиот претседател Володимир Зеленски се подготвува да побара од претседателот Доналд Трамп, на средба во Белата куќа, повеќе американски системи за противвоздушна одбрана и ракети со долг дострел.

Русија речиси секојдневно ја напаѓа енергетската инфраструктура на Украина. Во вторникот (14 октомври, 2025) вечерта, целни воздушни напади во Харков предизвикаа прекини во снабдувањето со електричната енергија во три области. Напад на 10 октомври претходно ја оштети електричната и гасната инфраструктура во неколку региони на земјата.

Во изминатите години, Русија извршуваше масовни напади врз украинската електроенергетска мрежа - без, сепак, да може да предизвика планирано широко распространет прекин во снабдувањето со електрична енергија. Оваа есен, експертите веруваат дека руската војска ги таргетира производството на гас и цевководните мрежи - токму на почетокот на грејната сезона. Затоа, зимата 2025/26 година би можела да биде најтешката за Украина од почетокот на тоталната руска инвазија во пролетта 2022 година.

Грејната сезона започна, но не за сите Украинци

Грејната сезона веќе започна во Ровненската, Лвовската и Хмелницката област, како и во главниот град Киев. Сепак, во моментов само социјалните установи се снабдуваат со греење таму. Во Херсон, грејната сезона започна на 1 октомври за домаќинствата со сопствени бојлери, а во Харковскиот регион, грејната сезона е предвидена да започне околу 1 ноември.

Во исто време, некои градови во Харковскиот регион, особено Купјанск , нема да имаат централно греење, како што објави Олех Сињехубов, началник на регионалната воена администрација, на украинското радио. Причината за ова се целните руски напади врз енергетските постројки во регионот.

Русија целно го напаѓа производството на гас

Според американскиот медиум Блумберг, најновите масовни руски напади парализираа повеќе од половина од капацитетите за производство на гас во Украина. Гранатирањето во регионите Харков и Полтава во ноќта на 3 октомври беше меѓу најразорните од почетокот на тоталната војна, рече Серхиј Корецкиј од украинската енергетска компанија Нафтогаз. Тој нагласи дека руските вооружени сили нападнале со 35 ракети, повеќето од нив балистички, и 60 беспилотни летала.

„Ова е целен терор против цивилни објекти кои произведуваат и преработуваат гас, кој е потребен во секојдневниот живот на луѓето. Нема никаква воена смисла. Ова уште еднаш ја демонстрира руската перфидност и има за цел единствено да ја наруши грејната сезона и да спречи украинските домаќинства да се греат во зима. Значителен дел од нашите објекти беа оштетени во овој напад. Дел од штетата е критична“, рече Корецкиј.

Производството на гас се намалува, но тарифите не се засегнати

„Русите сакаат Украина да остане без гас. Треба да купиме уште повеќе опрема за итни случаи бидејќи, покрај производството на гас, непријателот сега ги напаѓа и дистрибутивните мрежи на системот за траснпорт на гас “, изјави за ДВ Володимир Омелченко, експерт за енергетика во украинскиот истражувачки центар Разумков.

На крајот на септември, Серхиј Корецкиј во интервју за американскиот весник Вашингтон пост изјави дека Русите уништиле околу 42 проценти од дневното производство на природен гас во Украина. Поактуелни бројки сè уште не се објавени.

„Русија ќе направи сè за да нè спречи да произведуваме гас. (...) Ќе биде тешко да се заштити сето ова“, рече украинскиот претседател Володимир Зеленски на прес-конференција со холандскиот премиер Дик Шуф ​​на почетокот на октомври. Зеленски подоцна увери дека тарифите за украинските домаќинства нема да бидат зголемени. „Оваа зима ќе одржиме фиксна цена на гасот за приватните клиенти; нема да има зголемување на цените“, рече Зеленски во своето видео обраќање на 7 октомври.

Како треба Украина да плати за дополнителен увоз на гас?

Украина речиси го исполни својот прелиминарен план за складирање гас за грејната сезона. Сепак, по неодамнешните напади врз производството на гас и врз транспортниот систем, владата мора да ги ревидира своите планови. „Имаме намера да го зголемиме нашиот увозен капацитет за уште 30 проценти ако успееме. Сè ќе зависи од тоа колку добро ќе ги обновиме објектите. Колку побрзо се обноват објектите, толку помалку увоз ќе ни треба“, изјави министерката за енергетика Свитлана Хринчук на брифинг во Киев на 7 октомври. 

Во август, Хринчук објави дека 13,2 милијарди кубни метри гас ќе бидат складирани во складиштата до почетокот на грејната сезона, од кои 4,6 милијарди кубни метри ќе бидат увезени. Володимир Омелченко од Центарот Разумков нагласи дека по уништувањето на производствените капацитети за гас, Украина ќе биде принудена да бара дополнителен увоз. Дури и ако планот на владата биде исполнет и планираните 13,2 милијарди кубни метри гас бидат впумпани во подземни складишта за гас до крајот на октомври, ова количество нема да биде доволно, смета експертот. Тој се сомнева дека Украина ќе мора да купи дополнителни две милијарди кубни метри гас. „Зголемувањето на увозот ќе бара дополнителни средства до една милијарда долари, кои мора да се соберат со помош на партнерите“, нагласи тој.

Според министерката за енергетика Свитлана Хринчук, Украина има финансиски средства целосно да го обезбеди увозот на гас. Земјата обезбеди заеми од 500 милиони американски долари од Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) и 300 милиони американски долари од Европската инвестициска банка за купување гориво. И двата заеми се гарантирани од Европската комисија.

Дали ниските цени на гасот водат до ладни радијатори?

Украина ќе мора да ги врати овие кредити порано или подоцна. И покрај ова, украинската влада со години го отфрла зголемувањето на цените на гасот за приватните домаќинства. Сепак, експертите истакнуваат дека без повисоки тарифи за домаќинствата, добавувачите на енергија нема да можат да обезбедат доволно топлина. „Природниот гас се купува во Европа за 23.000 до 27.000 гривни (приближно 480 до 560 евра) за илјада кубни метри. Гасот се пренесува на домаќинствата за 7.900 гривни (приближно 165 евра) со вклучен ДДВ. Значи, разликата е 20.000 гривни, а некој мора да плати за тоа“, изјави за ДВ Свјатослав Пављук од здружението „Енергетски ефикасни градови на Украина“.

Досега, според експертот, Украина го мешаше својот, поевтин гас со поскапиот увезен гас и на тој начин „некако врзуваше крај со крај“. Но, сега кога е потребен повеќе увезен гас, сите илузии за евтин гас мора да завршат. „Општините не можат да ги распределуваат своите средства за поправки на цевководи, подобрувања на енергетската ефикасност или преминување на алтернативни горива како што се биомаса или топлински пумпи, туку мора да ги користат за да ја покријат разликата во тарифите“, рече Пављук.

Под вакви околности, ќе мора да се штеди, а централното греење веројатно ќе обезбеди пониски температури, се сомнева Свјатослав Пављук. „Радијаторите ќе бидат помалку топли. Нема да се смрзнува, но ќе биде поладно од вообичаеното. Вака ќе изгледа нашата грејна сезона и ќе варира од град до град“, вели експертот. Тој им советува на потрошувачите да се подготват уште сега за можни прекини на електричната енергија, гасот и на греењето.