Човек треба да е слеп за да не види дека луѓето се среќни и живеат добро таму каде што нема корупција и образованието е на високо ниво. Чудно ли е што многу Бугари затоа ја напуштаат земјата? Пишува Александар Андреев
Според различни статистики, бруто домашниот производ по глава на жител во Бугарија е зголемен за 150% во однос на 2000 година, а индивидуалниот приход статистички е речиси двојно зголемен во последните десет години. Според Светска банка, условите за бизнис во Бугарија се добри, а според Европската комисија, земјата стои сосема пристојно во глобалната дигитална конкуренција. Зошто тогаш Бугаринот е на 77 место во светот по чувството на среќа?
Објаснувањето
Во две рангирања, Бугарија со години дефинитивно го зазема едно од последните места во ЕУ - и токму тие рангирања даваат одговор на прашањето за националното чувство на несреќа. Која е најкорумпираната земја во Европската унија? Бугарија, во последно време заедно со Унгарија. Каде е образованието во најтрагична состојба, а нивото на практична неписменост највисоко? Повторно во Бугарија. Ако на ова се додаде и бедното бугарско здравство - сликата станува целосна.
А сега да ги погледнеме споменатите рангирања со обратна оптика. Меѓу најдобро образованите нации, меѓу земјите со највисок индекс на среќа и најниско ниво на корупција, меѓу земјите со рекорден добар животен индекс, секогаш се среќаваме со истите имиња: Финска, Шведска, Норвешка, Швајцарија, Данска.
Нерамномерна распределба - животниот стандард во ЕУ
Разликите во животниот стандард во државите-членки на ЕУ се екстремни. Но, во зависност од начинот на кој се мери благосостојбата, постојат изненадувања, сиромашните земји немаат секогаш сиромашни граѓани и обратно.
Фотографија: picture-alliance/dpa/D. Kalker
Бугарија: Ниски социјални давачки, ниски плати
Бугарија се смета за најсиромашна членка на ЕУ и истовремено водечка во раширеноста на корупцијата. Според податоците на Германското друштво за надворешна трговија и инвестиции (Germany Trade and Invest), просечното бруто примање во 2018 година било 580 евра месечно. По приемот на Бугарија во ЕУ, многу млади луѓе и завртија грб на земјата, голем дел од нив со факултетско образование.
Фотографија: BGNES
Романија: Претпоследно место во ЕУ-економското рангирање
Идилата лаже: живописните историски центри во градовите, како овој во Брашов, се реставрирани со многу љубов. Но, со просечниот бруто домашен производ од 11.440 евра по глава на жител годишно (2019) земјата е само малку подобра од Бугарија. Податоците на Европската комисија велат дека просечната бруто плата во Романија лани била околу 1050 евра, додека во Германија- 3994 евра.
Земјата беше на пат да се опорави од последиците на должничката криза, за што посебно последните години придонесе туризмот. Но, поради корона-кризата, земјата повторно е под притисок и зависна од помошта од ЕУ. Во споредба со Германија, таа се смета за сиромашна, иако просечниот бруто домашен производ по жител од 17.500 евра годишно е двојно поголем отколку во Бугарија.
Фотографија: picture-alliance/dpa/VisualEyze
Франција- земја на сопственици на куќи
Ако се суди според просечниот имот на Французите, тие се многу побогати од Германците. Со нето финансиски капитал од 26.500 евра (2018) по жител, Французите според информациите на осигурителната компанија Алијанц располагаат со 10.000 евра повеќе. Една од причините е што мал дел од Германците имаат сопствени недвижности. За разлика од нив, во Франција многу луѓе имаат стан и викендичка.
Фотографија: picture alliance/prisma/K. Katja
Италија - развојот стагнира, нема реформи, долговите се високи
Италија беше посебно тешко погодена од пандемијата на коронавирус. Сликите од Бергамо, епицентарот на заразата, го обиколија светот. По две децении економска стагнација, Италија е една од земјите која најмногу се надева на распределбата на корона-помошта од ЕУ. Со бруто домашен производ од 29.610 евра по глава на жител (2018), Италија се наоѓа нешто под просекот на ЕУ.
Фотографија: AFP/P. Cruciatti
Шпанија во страв од втор бран на коронавирус
По силниот пораст на бројот на нови инфекции со коронавирус, властите во Каталонија во јули повторно воведоа рестрикции и ограничување на движењето. Земјата е во висок степен зависна од туризам, тој изнесува преку 15% од БДП. Со бруто домашен приход од 26.440 евра по жител, Шпанија се наоѓа под просекот на ЕУ од 31.000 евра.
Фотографија: Reuters/N. Doce
Шведска - висок стандард, високи даноци, без корона-ограничувања
Шведска се обиде да помине низ корона кризата без да воведе рестрикции и обврска за носење заштитна маска. Цената беше висока, бројот на жртви е релативно голем. Со БДП од 41.180 евра по жител, Шведска според Евростат во 2018 година била на петто место зад Луксембург, Ирска, Данска и Холандија. И покрај високите даноци, Швеѓаните со финансиски капитал од 27. 511 евра по глава се пред Французите.
Фотографија: imago images/TT/J. Nilsson
Холандија - високо економско постигање, богати граѓани
Холандија припаѓа на т.н. „штедлива четворка“, група земји која одбива трансфер на финансиски средства во висина од повеќе милијарди евра без реформски предуслови на земји погодени од корона-кризата како Италија. Со бруто домашен производ од 46.800 евра по жител (2019), Холанѓаните се во врвот во ЕУ, тие предничат и при нето финансискиот капитал со преку 60.000 евра по глава (2018).
Фотографија: picture-alliance/robertharding/F. Hall
Германија: Богата држава со не толку богати граѓани
Досега Германија успешно се носеше со пандемијата. Но, економските трошоци се гигантски, извозот доживеа пад, бројни фирми се борат против банкрот. Како водечка економија во ЕУ, земјата има бруто просечен домашен производ од 41.340 евра по жител (2019). Меѓутоа, Германците во 2018 година просечно располагале со нето финансиски капитал од само 18.000 евра, додека во Италија тој е двојно поголем.
Фотографија: picture-alliance/dpa/J. Kalaene
9 фотографии1 | 9
Човек треба да е слеп за да не види дека луѓето се среќни и живеат добро таму каде што нема корупција и образованието е на високо ниво. Да не зборуваме дека има и директна врска меѓу двете. Полуписмените луѓе кои произлегуваат од бугарскиот образовен систем не размислуваат многу за корупцијата. Напротив, тоа е нивната природна средина, вклучително и во образовните институции. Бугарското образование очигледно произведува висок степен на патриотизам и многу ниска чувствителност на корупција. Младите, со нивните тетоважи на Левски и Ботев на телата, едвај пишуваат елементарни текстови, но вешти се во поткуп на сообраќајни полицајци - за тоа речиси секојдневно го читаме во медиумите. Дополнително: доброто образование ги учи децата и адолесцентите не само да читаат и бројат - тоа им дава морален компас во животот. Компас кој секогаш им покажува како да и свртат грб на корупцијата. Таков компас, инаку, им даваат и медиумите, а медиумскиот плурализам во Бугарија е сериозно нарушен во споредба со другите земји од ЕУ. И тоа не го тврдат вообичаените „Репортери без граници“, туку европратеникот Даниел Фројнд и невладиното новинарско здружение „Европски кореспондент“.
Да, Бугарите сè уште се најсиромашни во цела ЕУ - и во оваа смисла би било цинично да ги предомислуваме со баналното „Среќата не е во парите“. Но, нивните приходи очигледно растат со респектабилно темпо, додека луѓето се чувствуваат сè понесреќни - тоа го покажуваат и бугарскиот национален „Индекс на среќа“ на агенцијата „Џи консалтинг“ и социологот Живко Георгиев, објавен минатата година. Во својот коментар за него, главната уредничка на магазинот „Менаџер“, Весислава Антонова, нагласува уште една многу важна работа: „Сериозната разлика меѓу нас и скандинавските земји, кои секогаш се во топ 3 на најсреќните во светот, е дека таму луѓето имаат доверба во државата и државните институции“.
Реклама
Едноставна равенка
Така, како одговор на прашањето „Зошто Бугарите се несреќни? се појавува едноставна равенка: чувството да се биде несреќен е обратно пропорционално со нивото на образование, здравствена заштита и медиуми, плус отсуството на корупција. И кога луѓето не веруваат дека државата може да им гарантира помала корупција и повеќе образование, медиумски интегритет и добро здравство – тогаш патот навистина води до „Терминал 2“.
А, кажано со горчлива иронија, несреќните луѓе во Бугарија ќе стануваат сѐ помалку и помалку.
Овој текст го изразува личното мислење на авторот и може да не се совпаѓа со редакцискиот став на македонската редакција на Дојче Веле или со ДВ во целина.