Затворањето на аеродромот во Алборг, северна Данска, оваа недела поради навлегување на дронови во неговиот воздушен простор, е најново во низата неодамнешни затворања на аеродроми предизвикани од овие уреди.

Дронови биле пријавени и кај аеродромите во Есбјерг, Сондерборг и Скридструп на западот од земјата, а забележувањата довеле и до привремено суспендирање на летовите на аеродромот во Копенхаген, главниот град, порано во неделата.

Данскиот министер за одбрана, Труелс Лунд Поулсен, рече дека „сè укажува дека станува збор за работа на професионален актер“, додавајќи дека „сѐ сосема не личи на случајност. Изгледа систематски. Ова би го дефинирал како хибриден напад“, додека министерот за правда, Петер Хумелгор, рече дека „не ја исклучува можноста за ништо во однос на тоа кој стои зад тоа“.

Иако нема потврда дека Русија е вмешана во инцидентите во Данска, неодамнешните навлегувања во источна Европа ги натераа НАТО и партнерите да повикаат на дејствување. Генералниот секретар Марк Руте објави во септември дека Алијансата лансира нова операција наречена „Источен Стражар“ за да го заштити својот источен фланг како одговор на руски дронови кои влегувале во полскиот воздушен простор. „Без разлика дали намерно или не, тоа е опасно и неприфатливо“, рече тој.

Дроновите, по своја природа, се тешки за идентификување и справувањето со нив во аеродромски услови претставува многу поинаков предизвик отколку тие со кои се соочуваат НАТО или ЕУ.

Зошто аеродромите не можат да ги спречат дроновите?

Дроновите, или видови на беспилотни летала, се користат во воени цели од 1970-тите и сега се неразделен дел од современото војување, особено во конфликтот меѓу Русија и Украина. Но технологијата брзо напредува и на цивилниот пазар, вели Ричард Гил, основач и извршен директор на Дроун Дефенс.

„Дроновите се полесни за набавка и полесни за употреба,“ изјави тој за ДВ. „И цените драстично паднаа. Денес луѓето во својата гаража можат да направат работи за кои пред 10 или 15 години беше потребна само напредна воена способност.“

Тоа претставува вистински проблем за аеродромите, кои мораат стриктно да го контролираат својот воздушен простор. „Повторно се покажа, во случајот со Данска, дека летањето со дронови над аеродроми доведува до суспензија на воздушниот сообраќај. Никаков ризик по авијациската безбедност не се толерира,“ изјави Јука Саволаинен од Европскиот Центар за Справување со Хибридни Закани (Хибрид КоЕ).

Овој преседан, кој веќе довел до затворања на аеродроми низ светот, од Њујорк и Лондон до Дубаи и Франкфурт, значи дека оние со лоши намери можат да предизвикаат сериозни нарушувања. Но лесниот пристап и комерцијалната продажба исто така значат дека и хоби-пилоти или луѓе што сакаат да предизвикаат хаос можат да го затворат аеродромот ако се залутаат во својата навигација.

Зошто дроновите не можат да се соборат?

Во војна, дронови се соборуваат често. Но, иако безбедносните агенции можеби имаат сомнежи, често е невозможно да се утврди дали еден дрон е воен или рекреативен пред тој да одлетa. Дури и кога тоа е возможно, постојат значителни безбедносни грижи.

„Не е лесно да се погоди дрон со кинетички проектили, па мора да истрелате многу за да постигнете задоволителна веројатност за погодок,“ вели Саволаинен од Хибрид КоЕ, кој цели да развие начини за справување со хибридните закани во соработка со ЕУ и НАТО. „Дури и ако успеете да погодите, поголемиот дел од проектилите потоа паѓаат на земја. Затоа не би препорачал гаѓање во густо населени области, освен ако дронот не претставува непосредна и опасна закана.“ 

Бидејќи заканата е тешко мерлива, а аеродромите често се близу до населени области, ризикот од колатерална штета и трошоците за соборување на дрон ја прават таа опција речиси невозможна. Гил додава дека поради брзиот развој на технологијата, законодавството заостанува и ги остава аеродромите ранливи.

„Не секој аеродром има систем за детекција способен да разбере што точно се случува. Затоа обично се потпираме на луѓето на терен, безбедносниот персонал или вработените кои пријавуваат набљудувања. И потоа, ако размислувате за соборување, кој ќе пука?“ прашува тој. Во моментов аеродромите немаат законска основа за да ги соборуваат дроновите.

Кои други начини постојат за одбрана од дронови?

Аеродромите, особено оние што не се добро финансирани меѓународни центри, немаат многу средства. Идентификацијата преку радио фреквенции, видео-пренос, радар или безбедносни камери се меѓу превентивните мерки, но потоа, дури и откако ќе се идентификуваат, спречувањето останува предизвик.

Поради тоа, суспензијата на активности, обично екстремна мерка, често е првиот потег откако ќе се забележи дрон во недозволена зона.

Се развиваат сè поголем број алатки наменети за спречување на дронови, и за комерцијалниот и за воениот пазар. Но надградувањето на системите за одбрана на аеродромите е скап проект и би побарало постојано ажурирање.

Извршниот директор на Рајанер, Мајкл О’Лири, изјави дека владите треба да ги платат трошоците за проблем кој тој го нарече „иритантен“. „Ова е прашање на национална безбедност. Не е нешто што би го барале од аеродромите,“ рече тој.

ЕУ, во некаква мера, изгледа прифаќа таква анализа. Претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, на 10 септември рече дека Европа мора да изгради „дронски ѕид“ како обид да ја намали заканата. „Ова не е апстрактна амбиција, туку темел на кредибилна одбрана,“ рече таа.

„Ѕидот“ е кооперативен проект што ги вклучува Полска, Финска, Естонија, Летонија и Литванија и има за цел да ги зајакне одбранбените капацитети на источниот фланг на ЕУ. Тој ќе користи слични мерки како оние достапни на аеродромите, но клучно би можел и да ги соборува заканувачките дронови, иако деталите за тоа се уште не се целосно јасни. Исто така се вели дека ќе биде далеку поевтино при употреба од сегашните системи за воздушна одбрана, кои беа дизајнирани за традиционални пилотирани летала и ракети.