1. Bild

Ojciec klasycznej symfonii

W roku bieżącym świat muzyczny obchodzi dwusetną rocznicę śmierci Józefa Haydna, jednego z najwybitniejszych kompozytorów austriackich, który urodził się 31 marca 1732 roku w Rohrau, w Dolnej Austrii, a zmarł 77 lat później w Wiedniu. Haydn prowadził życie zawodowego muzyka – jako pierwszy czołowy kompozytor Klasyki Wiedeńskiej, jako dyrygent orkiestry i teatru muzycznego zamożnej rodziny arystokratycznej Esterhazy, jako przyjaciel i kolega Wolfganga Amadeusza Mozarta oraz jako nauczyciel Ludwika van Beethovena.

2. Bild

Pochodził z ubogiej rodziny

Widoczny na tej akwareli dom urodzenia Józefa Haydna znajduje się w dolnoaustriackiej miejscowości Rohrau, niedaleko granicy węgierskiej. Jego rodzice wprawdzie nie potrafili czytać nut, ale kompozytor pamiętał, że w rodzinie dużo śpiewano. Wcześnie odkryto talent muzyczny małego Józefa, a Georg von Reuter, naczelny dyrygent katedry św. Stefana w Wiedniu, przywiózł go do stolicy, gdzie Haydn dziewięć lat występował w chórze chłopięcym oraz pobierał naukę gry na fortepianie i skrzypcach.

3. Bild

Eisenstadt

Swoją pierwszą symfonię Józef Haydn skomponował w 1757 roku, w wieku 15 lat, przebywając na służbie u hrabiego Karla von Morzina, na zamku Lukavec koło Pilzna. Kilka lat później, w 1761 roku, zaoferowano mu stanowisko wicekapelmistrza u jednej z najzamożniejszych i najważniejszych rodzin w Austro-Węgrzech. Przez niemalże 30 lat był on nadwornym muzykiem i dyrygentem na zamku rodziny Esterhazy w Eisenstadt, położonym około 50 kilometrów od Wiednia.

4. Bild

Dom Haydna w Eisenstadt

W 1766 roku Haydn został naczelnym kapelmistrzem rodziny Esterhazy. W krótkim czasie poszerzył się zakres jego zadań: kompozycja, dyrygentura i wystawianie oper w teatrze dworskim.

5. Bild

Niegdyś Esterhaza, obecnie Fertöd

Jedną z rezydencji rodziny mecenasów Haydna był Zamek Esterhazy, zbudowany w 1766 roku na węgierskiej prowincji. Józef Haydn mógł się tam artystycznie rozwijać, sponsorowany przez znawcę muzyki, księcia Esterhazy Nikolausa I, który miał wobec kompozytora wysokie oczekiwania.

6. Bild

Od wysokiego baroku, poprzez burzę i napór do muzyki popularnej

Styl muzyczny Józefa Haydna rozwijał się przez ponad pięć dziesięcioleci, a jego kompozycje stawały się coraz to bardziej złożone i wysublimowane. „Haydn stale studiował swój kunszt muzyczny…” – napisał jeden ze znanych krytyków wiedeńskich w kilka lat po śmierci kompozytora.

7. Bild

Przyjazne więzy z Mozartem

Wolfganga Amadeusza Mozarta, drugiego głównego przedstawiciela Klasyki Wiedeńskiej i Józefa Haydna łączyła od 1781 roku przyjaźń. Obaj bardzo się nawzajem cenili. Szczególnie chętnie grywali razem w kwartetach smyczkowych. Podobnie jak Haydn również Mozart należał do loży wolnomularskiej w Wiedniu.

8. Bild

Wzrost popularności kompozytora

Haydn stworzył dla rodziny Esterhazy ogromną ilość kompozycji, choć pracował również dla innych zleceniodawców, w tym zagranicznych. Dzięki temu w latach 1785-86 powstały jego słynne „Symfonie Paryskie”.

9. Bild

Przez Kanał La Manche do Anglii

Po śmierci swego mecenasa, księcia Mikołaja w 1790 roku, Józef Haydn został zwolniony ze służby w rodzinie Esterhazy. Dzięki uzyskanej w ten sposób niezależności kompozytor udał się do Londynu, gdzie mógł zaprezentować swe nowe symfonie, odtworzone z wielką orkiestrą. Podróże do Anglii w latach 1791/92 i 1794/95 stanowiły dla Haydna wielki sukces muzyczny. Podczas wizyt w tym kraju powstało kilka jego najsłynniejszych dzieł. Między innymi humorystyczna „Symfonia z uderzeniem w kocioł”.

10. Bild

Hymn cesarski

W lutym 1797 roku Haydn skomponował melodię austriackiego hymnu narodowego i cesarskiego „Boże, zachowaj cesarza Franciszka”, do tekstu Lorenza Leopolda Haschka.

11. Bild

Ojcowie niemieckiego hymnu narodowego "Deutschlandlied"

W proteście przeciwko rozbiciu Niemiec znany germanista Heinrich Hoffmann von Fallersleben napisał w 1841 roku, czyli na kilka lat przed Wiosną Ludów, wiersz zatytułowany „Pieśń Niemców”. Pod wiersz ten podłożono jeszcze w tym samym roku melodię z drugiej części tak zwanego Kwartetu Cesarskiego Józefa Haydna. W 1922 roku melodia ta i tekst stały się oficjalnym hymnem Niemiec. Natomiast od utworzenia Republiki Federalnej w 1949 roku niemiecki hymn stanowi trzecia zwrotka tego wiersza. Od 1991 roku hymn ten jest również hymnem zjednoczonych Niemiec.

12. Bild

Mieszkanie Haydna w Wiedniu

W 1797 roku Haydn wprowadził się do ładnego domu z ogrodem przy Untere Steingasse w Wiedniu, gdzie mieszkał przez 12 lat do samej śmierci. W domu tym powstały jego najwybitniejsze dzieła – oba oratoria „Stworzenie świata” i „Cztery pory roku”, msze i kwartety smyczkowe.

13. Bild

Wielki sukces

27. marca 1808 roku w auli Uniwersytetu Wiedeńskiego odbyła się prapremiera haydnowskiego oratorium „Stworzenie świata”. Ówczesny obraz pędzla Balthazara Wiganda powstał właśnie z tej uroczystej okazji.

14. Bild

Sarkofag Haydna w Eisenstadt

Józef Haydn, który zmarł 31 maja 1809 roku, bezpośrednio po ataku Napoleona na Wiedeń, został najpierw pochowany na jednym ze stołecznych cmentarzy. Jedenaście lat później rodzina Esterhazy nakazała ekshumację zwłok Haydna, które złożono następnie w kościele w Eisenstadt. Zauważono przy tym brak czaszki kompozytora. Później okazało się, że wykopał ją po pogrzebie Haydna w Wiedniu jeden z grabarzy i przekazał sekretarzowi księcia Esterhazy. Ten podobno wykorzystywał ją do pseudonaukowych celów. Dopiero w 1954 roku skradzioną czaszkę Haydna można było złożyć do sarkofagu z jego szczątkami.

15. Bild

Wystawy i koncerty jubileuszowe

Dom Haydna w Eisenstadt stał się jednym z głównych ośrodków uroczystości jubileuszowych z okazji dwusetnej rocznicy śmierci kompozytora. W tej małej stolicy kraju związkowego Burgenlandu niemalże codziennie odbywają się w tym roku koncerty Haydna. Założyciel Klasyki Wiedeńskiej, odkrywca formy sonatowej utworów i kwartetów smyczkowych mieszkał tu w końcu przez kilka dziesięcioleci i skomponował lwią część swych utworów.

Wystawę z popiersiem Haydna autorstwa Antona Grassi’ego otwarto w Eisenstadt 1 stycznia i będzie można ją zwiedzać do końca października.