Alternatywne Noble dla Somalii, Ukrainy, Wenezueli i Ugandy
29 września 2022
Tegoroczne Alternatywne Nagrody Nobla trafią do Somalii, Ukrainy, Wenezueli i Ugandy. Poinformował o tym w czwartek (29.09.2022) w Sztokholmie dyrektor Right Livelihood, Ole von Uexkuell. Laureaci są honorowani za swoje zaangażowanie na rzecz pokoju, praw człowieka, sprawiedliwości społecznej i ochrony środowiska, zaś nagroda ma na celu trwałe promowanie ich działalności. Oprócz wyróżnienia, każda z uhonorowanych osób dodatkowo dostaje milion koron szwedzkich (ok. 92 tys. euro).
Nagrody zostaną wręczone 30 listopada w Sztokholmie.
Ukraina: dokumentowanie zbrodni wojennych
Nagrodę przyznano również ukraińskiej działaczce na rzecz praw człowieka, Ołeksandrze Matwijczuk. W założonym przez nią w roku 2007 Centrum Wolności Obywatelskich (CCL) 38-letnia prawniczka pracuje nad wzmocnieniem społeczeństwa obywatelskiego, demokracji i praworządności. Ołeksandra Matwijczuk i CCL dokumentują zbrodnie wojenne i inne naruszenia praw człowieka nie tylko od czasu inwazji Rosji na Ukrainę w lutym br.
Po aneksji Krymu przez Moskwę i wybuchu walk w Donbasie w 2014 roku, CCL jako pierwsza organizacja praw człowieka wysłała tam mobilne zespoły i sporządziła listę więźniów politycznych. W trakcie inwazji na Ukrainę Rosja jest oskarżana o celowe masakry, zwłaszcza ludności cywilnej, w tym w miejscowościach Bucza oraz Irpin. Pracownicy CCL zbierali tam wypowiedzi świadków.
Somalia: pokój i rozbrojenie
Somalijskie obrończynie praw człowieka Fartuun Adan i Ilwad Elman zostały uhonorowane za promowanie pokoju i demilitaryzacji. Ze swoją organizacją „Elman Peace” matka i córka wspierają osoby, które doświadczyły przemocy ze względu na płeć. Angażują się również w resocjalizację dzieci-żołnierzy oraz w szkolenie zawodowe kobiet i młodzieży – tak sztokholmska fundacja uzasadniła przyznanie nagrody dla Adan (53 lata) i Elman (32 lata).
W ogarniętej wojną domową Somalii, gdzie radykalna islamska milicja Al-Shabaab przeprowadza krwawe ataki, ponad 60 proc. ludności ma mniej niż 25 lat. Skala przemocy seksualnej jest tam alarmująca, jak wynika z raportu ONZ: w 2020 roku wzrosła o prawie 80 procent w porównaniu z rokiem poprzednim.
Wenezuela: spółdzielczość w czasach kryzysu
Sztokholmska fundacja za godną nagrody uważa również wenezuelską inicjatywę „Cecosesola”. Założona w 1967 roku sieć organizacji spółdzielczych z regionów słabych społecznie produkuje i oferuje na cotygodniowych targach żywność, taką jak owoce i warzywa, po przystępnych cenach. Sieć ponad 50 organizacji oddolnych obejmuje nie tylko małe przedsiębiorstwa rolne; „Cecosesola” założyła również ośrodki opieki medycznej i spółdzielcze usługi pogrzebowe.
Według Right Livelihood Foundation, inicjatywa jest niemal całkowicie samofinansująca się. W Wenezueli, która od lat zmaga się z bezprecedensowym kryzysem gospodarczym, „Cecosesola” jest inspiracją dla wszystkich, którzy szukają alternatywnych podejść do gospodarki – napisano w uzasadnieniu nagrody.
Uganda: walka z wysiedleniami i niszczeniem środowiska
Kolejnym laureatem nagrody jest ugandyjska organizacja ochrony środowiska AFIEGO. Wspiera społeczności, które walczą z coraz częstszym zawłaszczaniem ziemi, wysiedleniami i niszczeniem środowiska. Poprzez lobbing i kampanie organizacja, założona w 2005 roku, sprawia, że głosy osób poszkodowanych są słyszane przez decydentów, jak wyjaśniła Fundacja Right Livelihood.
Organizacja działa między innymi na rzecz powstrzymania budowy rurociągu East African Crude Oil Pipeline (EACOP), który będzie transportował ropę naftową z Ugandy do Tanzanii. Pracownicy AFIEGO walczyli niezłomnie o ochronę środowiska i przyrody, pomimo szykan, gróźb i aresztowań ze strony państwa i rządu.
Krytyczny dystans do właściwych Nagród Nobla
Nagroda Right Livelihood Award, przyznawana od 1980 roku, jest wręczana co roku tuż przed ogłoszeniem właściwej Nagrody Nobla, aby uhonorować osobistości i organizacje, które odważnie i zdecydowanie stawiają czoła największym problemom świata. Fundacja zalicza do nich przede wszystkim walkę o prawa człowieka i pokój, a także walkę z kryzysem klimatycznym i problemami środowiskowymi. Nagroda, która zostanie wręczona w Sztokholmie 30 listopada, jest krytycznie zdystansowana wobec właściwych Nagród Nobla, których laureaci w tym roku będą ogłaszani od poniedziałku (03.10.2022) w Sztokholmie i Oslo.
Do poprzednich laureatów alternatywnych Nobli należą szwedzka pisarka dla dzieci Astrid Lindgren, szwedzka działaczka na rzecz klimatu Greta Thunberg oraz amerykański demaskator Edward Snowden. Zazwyczaj jednak Fundacja Right Livelihood honoruje osoby i organizacje raczej nieznane na arenie międzynarodowej, aby zwrócić na nie powszechną uwagę.
„Kryzysoodporne rozwiązania dla najważniejszych wyzwań społecznych”
Jury nagrody w sumie tym razem rozpatrywało 175 nominowanych z 77 krajów. Zdaniem szefa Fundacji Ole von Uexkuell, wszystkie te nominacje łącznie pozwalają stwierdzić, że symptomy kryzysów występują na całym świecie, nawet w krajach bogatych, i procesy te rozwijają się w szybkim tempie. Jednocześnie widać, jak poszczególne kryzysy są ze sobą powiązane; na przykład wojna w Ukrainie z uzależnieniem energetycznym innych państw.
Podstawowym problemem nie jest natura ludzka sama w sobie, ale sposób, w jaki społeczeństwa zostały zbudowane, powiedział Ole von Uexkuell. – Jesteśmy przekonani, że możemy budować nasze społeczeństwa zupełnie inaczej. Rozwiązania, według niego, można znaleźć w nowych sposobach myślenia, takich jak te zademonstrowane przez tegorocznych laureatów. – Wszystkie one zapewniają odporne na kryzysy rozwiązania głównych wyzwań społecznych – powiedział szef Right Livelihood.
(EPD, DPA, KNA/jak)