Dzięki przeszklonym fasadom do wnętrza wpada dużo światła dziennego. Ściany są białe, podłoga jasnozielona, a elewacja koloru rdzy.

Na pierwszy rzut oka nowe berlińskie więzienie Heidering nie przypomina zakładu karnego. O tym, że nie jest to schronisko młodzieżowe, wyraźnie sygnalizuje wysokie na sześć metrów podwójne metalowe ogrodzenie, okolone zwojami z drutu kolczastego.

Więzienie, które zostało w czwartek (21.03) oficjalnie otwarte, tabloidy nazwały „luksusową ciupą”.

– Luksus i więzienie całkowicie się wykluczają – odpiera krytykę dyrektorka więzienia Anke Stein – To nie jest żaden karcer, tylko nowoczesny, stołeczny zakład karny – powiedziała Stein agencji DPA.

Różne powierzchnie celi

Cela więzienna ma w Heideringu 10 m² powierzchni. Średnio na więźnia w Niemczech przypada 7 m² powierzchni. Cela nie może być mniejsza, bo uwłaczałoby to godności człowieka – uznał Federalny Trybunał Konstytucyjny w 2006 roku. Sędziowie podkreślili też w orzeczeniu, że toaleta w celi musi być oddzielona od miejsca, w którym się śpi i musi mieć odpowiednią wentylację.

- To nie znaczy jednak, że 7 m² jest właściwym standardem – wyjaśnia Frieder Dünkel, kryminolog z Uniwersytetu im. Ernsta-Moritza-Arndta w Greifswaldzie. Federalny Trybunał Konstytucyjny świadomie sformułował to na odwrót: jeżeli cela ma mniej niż 7 m² powierzchni to umieszczenie w niej więźnia uwłacza godności człowieka. - Standardem w naszych więzieniach jest właściwie 10-12 m².

Mimo, że we wszystkich krajach związkowych obowiązują ciągle jeszcze dawne federalne przepisy, Badenia-Wirtembergia, Bawaria, Hesja, Dolna Saksonia i Hamburg wprowadziły własne regulacje.

- System federalny wpłynął na to, że w krajach związkowych wprowadzono w więziennictwie własne standardy - podkreśla Rita Haverkamp z Instytutu Maxa-Plancka we Fryburgu.

- Jest różnica czy się siedzi w więzieniu w Bawarii czy też w Berlinie. Na przykład więźniowie berlińskich zakładów karnych mogą korzystać z telefonów na kartę, co w Bawarii jest nie do pomyślenia. Tam więźniowie mogą telefonować tylko w wyjątkowych wypadkach i to pod nadzorem. W Bawarii stawia się na kontrolę. Aspekt bezpieczeństwa jest najważniejszy.

W oparciu o standardy międzynarodowe

Federalny Trybunał Konstytucyjny stał się dzięki swojemu orzecznictwu rzecznikiem więziennictwa ukierunkowanego na resocjalizację. Nowoczesne, humanitarne więziennictwo wzoruje się na standardach międzynarodowych, również w odniesieniu do młodocianych przestępców. – Główne standardy Federalny Trybunał Konstytucyjny rozwija dalej w orzecznictwie – zaznacza Dünkel. Dotyczy to na przykład organizowania czasu wolnego dla więźniów, prawa do edukacji i doskonalenia zawodowego, kontaktów ze światem zewnętrznym oraz warunków zakwaterowania więźnia.

– Zapewniam jednak, że Niemcy w dużej mierze stosują się do międzynarodowych standardów, a niekiedy je przewyższają – uważa Rita Haverkamp i dodaje, że te standardy nie są autorstwa Niemiec. - Niemcy wzorują się w dziedzinie nowoczesnego więziennictwa głównie na krajach skandynawskich - mówi Haverkamp.

Skandynawowie świecą przykładem

– Jeśli chodzi o metody, wiele przejęliśmy od Skandynawów, ale również od Kanadyjczyków – przyznaje Dünkel. Już przed laty opowiadał się on za domami przejściowymi, w których, jak na przykład w Szwecji, przygotowuje się więźniów do życia na wolności.

Dünkel z niezrozumieniem podchodzi do dyskusji na temat nowego zakładu karnego w Berlinie. - Więziennictwo nie ma być możliwie nieludzkie, albo możliwie ponure czy nieprzyjazne. W więzieniu trzeba ludzi traktować tak, aby ich zmotywować do życia na wolności bez recydywy.

Wulf Wilde, DW / Iwona D. Metzner

Red. odp.: Małgorzata Matzke