Nie tak dawno temu osoby z utrzymującymi się objawami COVID-19 mówiły, że czuły, iż lekarze nie traktowali ich poważnie. Teraz, po dwóch lub więcej latach od pandemii, ta sytuacja się zmienia.

Coraz więcej więcej wiemy chorobie, która nazywa się długim COVID-em (ang. long COVID). Wiemy, że chorują na nią miliony ludzi na całym świecie. Mamy lepsze pojęcie o tym, co ją wywołuje, ale te badania trwają nadal. A dalekosiężnych skutków długiego COVID-u nie poznamy jeszcze przez wiele lat.

Co to jest długi COVID?

Kiedy ludzie chorują na długi COVID, wyniszczające objawy infekcji SARS-CoV-2 nie ustają po opuszczeniu organizmu przez wirusa. Trudności z oddychaniem, ogromne zmęczenie i ból w klatce piersiowej mogą utrzymywać się jeszcze przez wiele miesięcy po zakażeniu. Może to sprawić, że codzienne życie - powrót do normalności - stanie się prawdziwym wyzwaniem.

Niektóre badania sugerują, że u 14-30 procent pacjentów zakażonych koronawirusem w ciągu 90 dni od wyzdrowienia występuje co najmniej jeden objaw długiego COVID-u. Oznacza to, że przy 395 milionach przypadków COVID-u na całym świecie (w momencie pisania tego tekstu), od 55 do 120 milionów ludzi cierpi lub cierpiało z powodu długiego COVID-u. Niewiele jest danych na temat skutków długiego COVID-u dla poszczególnych osób i całego społeczeństwa. Miną lata, zanim będziemy dysponować wiarygodnymi danymi na ten temat.

Naukowcy zidentyfikowali szereg czynników ryzyka, ale wciąż próbują ustalić, co dokładnie powoduje długi COVID. Nie jest on taki sam dla wszystkich. I nadal pozostaje tajemnicą, dlaczego u niektórych osób choroba przeistacza się w długi COVID, a u innych nie.

Długi COVID i omikron

Omikron jest obecnie dominującym wariantem koronawirusa SARS-CoV-2. Wiele danych wskazuje na to, że w większości przypadków powoduje on łagodniejszy przebieg choroby. Ale jest to również jedna z najbardziej zakaźnych form COVID-19 i istnieją obawy, że sama liczba przypadków zakażenia omikronem może prowadzić do wzrostu liczby przypadków długiego COVID-u. Szanse na rozwój długiego COVID-u są większe po ciężkim przebiegu zakażenia, ale na długi COVID można zachorować niezależnie od tego, czy choroba miała się ciężki czy łagodny przebieg.

Wiele różnych przyczyn

Długi COVID jest określany jako zespół heterogenny - może być spowodowany różnymi czynnikami lub mieszanką czynników. A to oznacza, że istnieje więcej niż jeden rodzaj długiego COVID-u. - Istnieją co najmniej dwa różne typy: Jeden występuje u pacjentów z COVID-19 [u których infekcje były tak ciężkie], że byli leczeni na oddziale intensywnej terapii ze względu na stan zagrożenia życia. A drugi może wystąpić u osób, które miały łagodne lub umiarkowane objawy - mówi Joachim Schultze z niemieckiego instytutu badań nad mózgiem DZNE.

Cięższa postać długiego COVID-u jest spowodowana uszkodzeniem wielu narządów.

Postawić lepszą diagnozę

Aby prawidłowo diagnozować i leczyć pacjentów, lekarze muszą zrozumieć, jak działa długi COVID i jaki jest jego mechanizm. Są już pierwsze postępy na tym polu. Na przykład okuliści w Niemczech zbadali małe naczynia krwionośne, znane jako kapilary, w oczach pacjentów cierpiących na długi COVID. Naukowcy twierdzą, że długi COVID wydaje się wpływać na kształt niektórych naczyń krwionośnych, a to może mieć wpływ na krążenie krwi w organizmie. W badaniu opublikowanym w styczniu wymieniono cztery główne czynniki ryzyka: wysoki poziom RNA wirusa SARS-CoV-2 w próbkach krwi, obecność autoprzeciwciał, które atakują własne tkanki organizmu, cukrzyca typu 2 i reaktywacja wcześniejszego zakażenia wirusem Epsteina-Barra. Naukowcy znaleźli również specyficzne przeciwciała we krwi pacjentów z długim COVID-em.

Wyniki te pokazują, że pewne czynniki mogą zwiększać ryzyko zachorowania na długi COVID. To jednak za mało, by przewidzieć, kto jest szczególnie zagrożony.

Długoterminowy wpływ na ludzi i społeczeństwo

Jest jeszcze jedna rzecz, której nie można przewidzieć: jak długo COVID będzie oddziaływać na poszczególne osoby i społeczności w nadchodzących latach. Brakuje po prostu danych na temat obciążenia, jakie długi COVID będzie stanowił dla światowej gospodarki, społeczeństw i służby zdrowia. Odpowiednie statystyki będą dostępne dopiero za wiele lat. Jednak naukowcy śledzą te zmiany. Prowadzone są zakrojone na szeroką skalę badania, które mają na celu śledzenie stanu zdrowia ludzi przez długi czas po zakażeniu COVID-19 i wyzdrowieniu. Inne projekty mają na celu zbadanie wpływu długiego COVID-u na systemy opieki zdrowotnej, społeczeństwa i gospodarki.

Jednak naukowcy tacy jak Joachim Schultz z DZNE twierdzą, że potrzeba więcej badań, aby zapewnić lepsze definicje kliniczne i kryteria diagnostyczne dla różnych form długiego COVID-u. Podkreślają przy tym, że będą potrzebować znacznie więcej danych, aby móc w pełni zrozumieć konsekwencje tego schorzenia.

Czy szczepionki chronią przed długiem COVID-em?

Niektóre dane wskazują, że szczepionki mogą obniżyć ryzyko rozwoju długiego COVID-u u osoby po zakażeniu SARS-CoV-2. Dwa badania - jedno w Izraelu, a drugie w Wielkiej Brytanii - wykazały, że osoby, które otrzymały dwie dawki szczepionki, rzadziej zgłaszają objawy długiego COVID-u niż osoby nieszczepione. Naukowcy twierdzą, że ich wyniki badań udowadniają, że szczepionki nie powodują długiego COVID-u. Występuje on tylko po infekcji wirusowej.  Badacze zapewniają, że szczepionki pomagają zmniejszyć ryzyko związane z długim COVID-em na dwa sposoby. Po pierwsze, szczepionki pomagają nam uniknąć zakażenia COVID-em. Po drugie, zmniejszają nasilenie objawów, jeśli mimo to dojdzie do zakażenia. Szczepionki nie eliminują jednak całkowicie ryzyka związanego z długim COVID-em. W związku z tym, mówi Schultz, ważne jest, aby naukowcy mogli opracowywać nowe narzędzia diagnostyczne i opcje terapeutyczne dla długiego COVID-u, jednocześnie kontynuując badania nad jego wpływem na społeczeństwo.