Jest listopad 1941 roku, ludzie tłoczą się w ogródku piwnym – w płaszczach, z bagażami leżącymi wokół nich. Inne zdjęcia pokazują dorosłych trzymających za ręce dzieci lub osoby na wózkach inwalidzkich. Na zdjęciu z kwietnia 1942 roku ludzie z plecakami przed restauracją „Schiesswerder” w ówczesnym Breslau.

Prawie wszystkie osoby na tych zdjęciach zostały uwiecznione po raz ostatni, prawie żadna z nich nie przeżyła nazistowskich deportacji.

Unikalne fotografie

Z okazji przypadającego na 27 stycznia Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu grupa badaczy opublikowała nieznane dotąd zdjęcia wrocławskich Żydów na krótko przed ich deportacją. – Przypadkowe i unikatowe znalezisko archiwalne naszego kolegi Steffena Heidricha w Dreźnie otwiera zupełnie nowe perspektywy na deportacje prześladowanych Żydów we Wrocławiu – oświadczyła Alina Bothe, kierująca projektem badawczym „#LastSeen”.

Zdjęcia zostały wykonane przez żydowskiego fotografa Alberta Haddy'ego, który robił je ze swojej kryjówki podczas dwóch deportacji w 1941 i 1942 roku. Urodzony w 1892 roku Haddy przeżył II drugą wojnę światową, zmarł w 1975 roku. Odnalezione zdjęcia to trzynaście oryginalnych odbitek.

Udokumentować zbrodnie

„Fotograf miał jasną intencję i chciał udokumentować dla potomności straszne wydarzenia” – piszą autorzy projektu „#LastSeen”. Dodają, że znalezisko jest unikatowe, bo zachowało się bardzo niewiele fotografii deportacji wykonanych przez ofiary prześladowań. Zdjęcia z Wrocławia zostały niedawno odkryte i zbadane w archiwach Saksońskiego Związku Gmin Żydowskich w Dreźnie. Teraz można je oglądać w cyfrowym atlasie fotograficznym na stronie Atlas.lastseen.org.

Dwanaście fotografii pochodzi z listopada 1941 roku, a jedna z kwietnia 1942 roku. Za każdym razem deportowano wtedy około tysiąca osób do obozów zagłady. Jak ustalili badacze, z pierwszej deportacji nikt nie przeżył, a z drugiej tylko dwie osoby.

W ramach projektu „#LastSeen. Fotografie nazistowskich deportacji” od 2021 roku zgromadzono już około 500 zdjęć deportacji z 60 miast Trzeciej Rzeszy.

(KNA/dom)