Punktem wyjścia do rozważań o stanie relacji polsko-niemieckich w najnowszym wydaniu tygodnika „Der Spiegel” jest zorganizowane ponad dwa tygodnie temu przez kanclerza Olafa Scholza w Berlinie spotkanie z Joe Bidenem, w którym uczestniczyli także prezydent Francji Emmanuel Macron i premier Wielkiej Brytanii Keir Starmer.   Tematem rozmów było wsparcie dla Ukrainy. Dlaczego nie zaproszono na to spotkanie Tuska? – pyta autor analizy Konstantin von Hammerstein.

„Der Spiegel” przypomniał krytyczne wobec Niemiec komentarze polskich mediów, w których kwestionowano sens dyskutowania o Ukrainie bez udziału Polski. „Czy między Scholzem a Tuskiem nie ma chemii?” – pytała jedna z cytowanych gazet.

Uzasadnienie przedstawione przez Berlin było zdaniem von Hammersteina co najmniej „marne”. Gdyby Tusk był obecny na spotkaniu w Berlinie, trzeba by było zaprosić także premier Włoch Giorgię Meloni, a spotkanie w sześcioro byłoby „zbyt duże”. W dodatku, władze w Warszawie rzekomo nie sygnalizowały, że chciałyby, aby Tusk był obecny.

Czy Tusk niczego już nie oczekuje od Niemców?

W Warszawie mówi się – kontynuuje von Hammerstein – że być może to prawda, ponieważ Tusk i tak nie oczekuje już niczego od Niemców. „Tusk jest rozczarowany i stracił nadzieję, że Scholz pomoże mu w trudnej walce z nienawidzącymi Niemiec populistami z PiS” – czytamy w „Spieglu”.

Dziennikarz „Spiegla” przypomniał, że po wyborze Tuska na premiera, w Europie, a przede wszystkim w Niemczech, słychać było „westchnienie ulgi”.   Wobec kryzysu w relacjach niemiecko-francuskich Scholz mógł potrzebować nowego silnego partnera w Polsce. Oczekiwania były ogromne, że Niemcy i Polacy posuną naprzód kwestię rozszerzenia UE, zreformują instytucje europejskie, wzmocnią kooperację przemysłów obronnych, pomogą Ukrainie i będą kooperować w polityce migracyjnej – wylicza autor.    

Obecnie Berlin jest wdzięczny za to, że Tusk nie skarży się publicznie z powodu braku zaproszenia, a w Warszawie nikt nie rozumie, dlaczego Niemcy nie potrafią docenić osiągnięć Tuska – mobilizacji polskiego społeczeństwa i powstrzymania ofensywy prawicowych populistów.

Spirala wzajemnych rozczarowań

„Co poszło nie tak?” – pyta von Hammerstein. Na podstawie rozmów z wieloma uczestnikami życia politycznego, z których większość prosiła o zachowanie anonimowości, autor pisze o „spirali wzajemnych rozczarowań” i niezdolności do postawienia się w roli partnera.  

„Der Spiegel” przypomniał o wystąpieniu Scholza 13 grudnia 2023 r. w Bundestagu. Kanclerz przedstawiał oświadczenie rządu przed szczytem UE, ale przed wygłoszeniem przemówienia, spontanicznie pogratulował Tuskowi i zadeklarował gotowość do współpracy. „Kanclerz nie ma skłonności do okazywania uczuć, ale jak na niego była to niemal deklaracja miłości pod adresem sąsiedniego kraju” – ocenił autor.

Von Hammerstein zwrócił uwagę, że Tusk w swoim pierwszym przemówieniu w Sejmie ani razu nie wymienił Niemiec. Autor tłumaczy to wpływem kampanii oszczerstw ze strony PiS i oskarżania szefa KO o bycie „niemieckim agentem”. „Cień PiS ciąży na nowym premierze” – ocenił „Der Spiegel”.

Von Hammerstein opisał mozolny proces przygotowywania konsultacji międzyrządowych zaplanowanych na 2 lipca. Zwraca uwagę na brak większego zainteresowania współpracą z Polską w części niemieckich ministerstw. Jednym z filarów   nowego otwarcia miała być niemiecka inwestycja we wspólne bezpieczeństwo, jednak niemieckie problemy budżetowe utrudniły opracowanie atrakcyjnej oferty.  

Starcie Tusk-Scholz w Brukseli

„Polacy czekają na niemiecką ofertę, która jednak nie nadchodzi” – pisze von Hammerstein. Jego zdaniem Tusk odbiera to jako znak, że Niemcy nie są zainteresowani dużym gestem pod adresem Polski. Cztery dni przed konsultacjami, na szczycie UE w Brukseli dochodzi do starcia.

Polska i trzy kraje bałtyckie proponują, aby UE sfinansowała militarne umocnienia na ich granicach z Rosją i Białorusią. „Scholz jest oburzony. Dlaczego Tusk nie uprzedził go o tej inicjatywie?” – czytamy w „Spieglu”. Kanclerz obawia się, że propozycja ma być pierwszym krokiem w kierunku euroobligacji na zbrojenia i odrzuca ją na konferencji prasowej „jasno i szorstko”.

Zamiast wizjonera buchalter

Tusk liczył na to, że Scholz zrozumie „wielkość wyzwań”, a miał podczas konsultacji do czynienia z kanclerzem jako buchalterem. Tak twierdzą władze w Warszawie. Ciągnąca w dół spirala rozczarowań obraca się coraz szybciej.

Von Hammerstein zwraca uwagę, że próba zorganizowania prywatnego spotkania obu szefów rządów i ich małżonek nie powiodła się. W Berlinie uważa się, że Tusk nie jest zainteresowany zdjęciami z takiego spotkania. „Zbyt duża bliskość z Niemcami mogłaby mu tylko zaszkodzić w rozpoczynającej się kampanii przed   wyborami prezydenckimi” – czytamy w „Spieglu”.

Irytacje bez końca

Jak pisze autor, w kolejnych miesiącach dochodzi do kolejnych irytacji. Niemieccy śledczy zarzucają stronie polskiej sabotowanie ścigania podejrzanego o wysadzenie w powietrze gazociągów Nord Stream 1 i 2,   władze w Warszawie krytykują wprowadzenie przez Niemcy kontroli na granicach państwowych. W Poczdamie Tusk miał otrzymać nagrodę mediów M100, a laudację miał wygłosić Scholz. Trzy dni przed terminem polski premier odwołał swój przyjazd.

„Wydaje się, że Tusk stracił nadzieję, że mógłby z Scholzem jeszcze coś zdziałać” – podsumowuje von Hammerstein. Przed wyborami prezydenckimi polski polityk „boi się antyniemieckiej trucizny” ze strony PiS i ma ku temu powody. „W ten sposób Tusk staje się zakładnikiem niemiecko-polskiej historii” – cytuje Hammerstein niemieckiego dyplomatę. „W ten sposób nie wyjdziemy z tego (pata). On (Tusk) też nie” i na tym polega cały tragizm – dodał pragnący zachować anonimowość przedstawiciel niemieckiego MSZ.