Niemiecki tygodnik „Der Spiegel” pisze o fałszowaniu historii w artykułach o Holokauście zamieszczonych w angielskiej wersji Wikipedii. Sprawę zbadało dwoje historyków – Jan Grabowski z Uniwersytetu w Ottawie i Shira Klein z kalifornijskiego Chapman University.

Historycy – jak relacjonuje „Der Spiegel” – przestudiowali 25 (częściowo bardzo długich) artykułów w angielskiej Wikipedii, które dotyczyły zagłady Żydów w Polsce podczas II wojny światowej i postaw polskiego społeczeństwa. Naukowcy prześledzili ponadto dyskusje na około 300 stronach internetowych i rozmawiali z „poważnymi autorami, którzy uczestniczyli w pisaniu tych tekstów”. Celem naukowców było sprawdzenie, czy artykuły na temat Holokaustu są świadomie zniekształcane w określonym kierunku. „Wynik jest przerażający” – pisze „Der Spiegel”, informując, że Grabowski i Klein opublikowali swoją analizę w renomowanym czasopiśmie „The Journal of Holocaust Research”.

Grupa polskich autorów

Jak dowiadujemy się z researchu, „w centrum znajduje się grupa prawicowych nacjonalistycznych autorów z Polski, która ma jeden wspólny cel: przedstawić rolę polskiego społeczeństwa podczas niemieckiej okupacji w możliwie najlepszym świetle, zarówno jako ofiar Niemców, a jednocześnie jako bohaterów, którzy uratowali wielu Żydów”.

Grabowski i Klein zarzucają im, że umniejszają znaczenie bezsprzecznie istniejącego w polskim społeczeństwie antysemityzmu w czasie II wojny światowej i po niej, podwyższają liczbę polskich ofiar niemieckiego terroru, aby zrównać ją z liczbą żydowskich ofiar. „Der Spiegel” podaje, że Grabowski i Klein powołują się na liczby mówiące o około 2 mln zamordowanych nieżydowskich Polaków i 3 mln polskich Żydów. Jednak grupa polskich autorów Wikipedii twierdzi, że liczba zamordowanych nieżydowskich Polaków wynosiła 3 mln – relacjonuje niemiecki magazyn.

Antysemicka narracja

Autorzy ci – jak zbadali Grabowski i Klein – insynuują, że przynajmniej częściowo Żydzi sami byli winni zagłady. Próbują też udowodnić kolaborację Żydów z niemieckim okupantem przy mordowaniu Polaków nie będących Żydami. Ponadto posługują się klasyczną antysemicką narracją (np. „chciwy Żyd”). Grabowski i Klein mówią o „systematycznym, zamierzonym zniekształceniu historii Holokaustu w anglojęzycznej Wikipedii” – pisze „Der Spiegel”. Historycy zauważają też, że treść artykułów w Wikipedii ciągle się zmienia.

Poprzez Wikipedię artykuły te osiągają niesamowity zasięg. W 2022 roku angielska wersja portalu odnotowała 7,2 miliardy wejść miesięcznie, będąc tym samym jedną z najczęściej odwiedzanych stron internetowych na świecie. Na przykład wpis na temat Holokaustu ma średnio 270 tys. odsłon miesięcznie. Wikipedia odgrywa centralną rolę dla informacji i wiedzy wielu ludzi na całym świecie. Jest tego najwyraźniej świadoma grupa polskich autorów, którą Grabowski i Klein opisują jako „dobrze zorganizowaną” – czytamy w „Spieglu”.

Absurdalne twierdzenia

Niektóre z twierdzeń zawartych w owych artykułach są niedorzeczne i  łatwe do przejrzenia dla historyków, ale nie dla czytelników bez głębszej wiedzy historycznej – relacjonuje magazyn. Historycy wskazują na zniekształcenia i manipulacje poważnych naukowych książek, fałszerstwa lub po prostu zmyślanie.

Jako przykład Grabowski i Klein podają dane z artykułu o polskich sprawiedliwych wśród narodów świata. W artykule tym podaje się, że Polacy nieżydowskiego pochodzenia podczas niemieckiej okupacji ukrywali setki tysięcy żydowskich sąsiadów. Klein i Grabowski uznają to za fałsz. Argumentują, że tylko około 30 tys. (z ponad 3 mln) polskich Żydów przeżyło wojnę i okupację na terenie Polski i wielu z nich przeżyło bez pomocy Polaków. W związku z tym twierdzenie o „setkach tysięcy ukrytych Żydów” jest absurdalne. Jak stwierdzają, historycy od razu dopatrzą się błędu w takiej informacji, ale nie dopatrzy się błędu większość czytelników artykułu.

Przejęli Wikipedię

„Der Spiegel” przypomina że po napaści Niemiec w 1939 r. Polska doznała przerażającego cierpienia, kraj został zniszczony i obrabowany, a „systematyczny terror spotkał zarówno żydowskich, jak i nieżydowskich Polaków”. Historycy słusznie też wskazują, jak mało wie się o tym obecnie w Niemczech – pisze magazyn. Podobnie bezsprzeczne jest to, że liczni Polacy próbowali uchronić i ukryć Żydów przed prześladowaniami.

Jak wskazują Grabowski i Klein w cytowanej przez „Spiegla” publikacji, za manipulacjami w internetowej encyklopedii stoi „grupa prawicowo-narodowych autorów, którym udało się przejąć Wikipedię jako jedno z centralnych źródeł informacji dla tego typu tematów”. Oboje naukowców martwi się o następstwa dla wiedzy o Holokauście na całym świecie. A to, że wielu autorów i autorek z opisywanej przez nich grupy jest związanych z Instytutem Pamięci Narodowej, pilotowanym przez rząd PiS, nie jest według nich przypadkiem.