70 lat temu II wojna światowa na kontynencie europejskim dobiegła końca. Kapitulacja III Rzeszy była jednocześnie początkiem nowych Niemiec i nowej Europy.
Reklama
8 maja 1945. Kończy się II wojna światowa w Europie, która pochłonęła prawie 65 milionów ofiar. Niemcy postrzegają wtedy koniec wojny jako swoją klęskę - nawet jeśli wielu z nich, po śmierci ojców, braci i synów odczuwają ulgę, że wojna się skończyła. Ludność zniszczonych miast nabiera oddechu po latach bombardowań. Ale dla większości Niemców to jednak dzień klęski. Szczególnie dla żołnierzy, którzy w obozach niemieckich muszą wyczekiwać na to, co się z nimi dalej stanie. Jedni zostaną dość szybko zwolnieni, inni pójdą nawet na dziesięć lat do sowieckich łagrów. Jednak dla aliantów - Amerykanów, Francuzów, Anglików, Polaków, Holendrów, Kanadyjczyków, Belgów - jest to dzień zwycięstwa. Dla ofiar III Rzeszy, Żydów, homoseksualistów, Sinti i Romów, komunistów, socjaldemokratów, liberałów, otwartych i skrytych wrogów Hitlera ten dzień jest dniem wyzwolenia - od obozów koncentracyjnych, więzień, od życia w podziemiu.
Zmiana paradygmatu
8 maja 1985. Po raz pierwszy prezydent Republiki Federalnej Niemiec, Richard von Weizsaecker, publicznie wypowiada to, co wielu czuło: 8 maja był dniem klęski. Obiektywnie rzecz biorąc był to jednak dzień wyzwolenia. Niemcy - chcąc nie chcąc - pozbyli się nazistowskiej dyktatury, Adolfa Hitlera i NSDAP, przerażającego ludobójstwa i strachu. Koniec wojny oznaczał koniec zabijania zarówno na froncie jak i w obozach koncentracyjnych. Niemcy były pokonane, ale po okropieństwach dyktatury Hitlera, już kilka lat później otrzymali szansę na życie w wolności i w demokracji. Przynajmniej na zachodzie, bo na wschodzie powstała NRD - socjalistyczne "bratnie państwo" Związku Radzieckiego, bez demokratycznych praw i wolności, aż do momentu zjednoczenia obu państw niemieckich w październiku 1990 roku.
Nowe poczucie wartości
8 maja 2015. 70 lat po zakończeniu wojny. Dziś zjednoczone Niemcy należą na świecie do powszechnie poważanych państw. Są atrakcyjne jako model demokracji i państwa socjalnego, a jednocześnie odnoszącego ekonomiczny sukces. Od dekady kraj ten uczy się, że jest ważny, że oczekuje się od niego przywództwa w Europie, i że odgrywa na świecie bardzo ważną rolę. Nota bene rzadko miliatarną, chociaż i to się zdarza, ale przede wszystkim polityczną i gospodarczą. Niemcy nie występują w roli mocarstwa, chociaż są mają coraz bardziej poczucie własnej wartości i są za to krytykowani, co wielu Niemców, przyzwyczajonych do konsensusu, zaczyna boleć. Ale i oni będą musieli nauczyć się z tym żyć.
Od kapitulacji do ponownego zjednoczenia
8 maja 1945 roku Niemcy podpisali bezwarunkową kapitulację. Akt ten zakończył trwające blisko sześć lat działania wojenne w Europie. Do dziś przypomina o tym wiele pomników i miejsc pamięci na terenie całych Niemiec.
Zdjęcie: DW/F. Müller
Bitwa w Huertgenwald
W lasach Hürtgenwald k. Akwizgranu amerykańskie wojska odniosły decydujące zwycięstwo nad Wehrmachtem. Do dziś są tam ślady walk, które toczyły się od października 1944 do lutego 1945 roku. Hürtgenwald jest częścią trasy, która przypomina o drodze aliantów na Niemcy – tzw. "Liberation Route Europe".
Zdjęcie: picture-alliance/dpa/Oliver Berg
Most w Remagen
7 marca 1945 żołnierze armii USA niespodziewanie zdobyli znajdujący się jeszcze w dobrym stanie most kolejowy w Remagen, niedaleko Kolonii. Amerykańscy żołnierze przekroczyli wtedy po raz pierwszy linię Renu. Akcja przeszła do historii jako „Cud z Remagen”. Kilka dni później most został zniszczony przez niemieckie bombowce. Fragmenty zniszczonego mostu znajdują się dziś w Muzeum Pokoju.
Zdjęcie: picture-alliance/dpa/Thomas Frey
Brytyjski cmentarz wojskowy
Amerykanie przewozili ciała swoich poległych do domu. Większość poległych Brytyjczyków spoczywa natomiast na 15 cmentarzach w całych Niemczech. Największy taki cmentarz brytyjskich żołnierzy znajduje się w lesie w pobliżu granicy niemiecko-holenderskiej. Wśród 7654 poległych spoczywa tam 4 tys. lotników. Wśród nich jest też wielu Kanadyjczyków.
Zdjęcie: Gemeinfrei/DennisPeeters
Pomnik na Wzgórzach Seelow
Ostatnia wielka ofensywa na wschodzie ruszyła nad ranem 16.04.1945 r. Armia Czerwona rozpoczęła wtedy ostrzał Berlina ze Wzgórzy Seelow. Siły nacierającej armii ZSRR liczyły 900 tys. żołnierzy. Berlina broniło 90 tys. Niemców. Pomnik na Wzgórzach Seelow przypomina o dziesiątkach tysięcy ofiar największej bitwy, jaka miała miejsce na terytorium Niemiec podczas II wojny światowej.
Zdjęcie: picture-alliance/dpa/Patrick Pleul
Spotkanie sojuszników
25 kwietnia 1945 roku w Torgau nad Łabą spotkali się żołnierze Armii Czerwonej i wojsk amerykańskich. Tym samym nastąpiło połączenie wschodniego i zachodniego frontu. Zbliżał się koniec wojny. Wydarzenie to przeszło do historii jako „uścisk dłoni w Torgau”. Niewielkie miasteczko w Saksonii przypomina o tym co roku w ramach uroczystości pt. „Dzień nad Łabą”.
Zdjęcie: picture-alliance/dpa/H. Schmidt
Niemiecko-rosyjskie muzeum
W kasynie oficerskim w Berlinie-Karlshorst marszałek Keitel podpisał w nocy z 8 na 9 maja 1945 akt bezwarunkowej kapitulacji. Dziś jest tu muzeum. Prezentowany jest tu m. in. dokument, który został przygotowany w trzech wersjach językowych - po angielsku, rosyjsku i niemiecku. Dalszym tematem wystawy jest wojna hitlerowskich Niemiec przeciwko Związkowi Radzieckiemu od 1941 roku.
Zdjęcie: picture-alliance/ZB
Sowiecki pomnik w Parku Treptow
Rozmiary pomnika w parku berlińskiej dzielnicy Treptow robią wrażenie. Przedstawia on dwie flagi sowieckie z czerwonego granitu, które układają się w kształt bramy prowadzącej na cmentarz żołnierski. Pomnik w Treptow powstał po zakończeniu II wojny światowej dla uczczenia pamięci poległych przy zdobywaniu Berlina czerwonoarmistów. Cała powierzchnia miejsca pamięci liczy 100 tys. m. kw.
Zdjęcie: picture-alliance/ZB/Matthias Tödt
Konferencja poczdamska
Po zajęciu Niemiec przywódcy USA, ZSRR i Wielkiej Brytanii spotkali się w lecie 1945 roku na zamku Cecilienhof w Poczdamie. Józef Stalin, Harry S. Truman i Winston Churchill przewodniczyli delegacjom, które dyskutowały o powojennym porządku w Europie. W efekcie Niemcy zostały podzielone w cztery strefy okupacyjne – rosyjską, brytyjską, amerykańską i francuską.
Zdjęcie: picture-alliance/dpa/Ralf Hirschberger
Muzeum aliantów w Berlinie-Dahlem
Także Berlin podzielono na cztery strefy okupacyjne. Amerykanie, Anglicy i Francuzi zajęli zachodnie dzielnice miasta. W dawnym kinie "Outpost Theatre" mieści się dziś Muzeum Aliantów, które przybliża ważne dla Berlina momenty: pierwsze trzy lata okupacji Berlina Zachodniego, amerykański most powietrzny w czasie blokady miasta w 1949 roku, zimną wojnę oraz wycofanie wojsk amerykańskich w 1994 r.
Zdjęcie: AlliiertenMuseum/Chodan
Pałac Schönhausen
W 1990 r. w tym pruskim pałacu obradowała grupa "Dwa plus cztery“ – czyli przedstawiciele obydwu niemieckich państw i 4 mocarstw: USA, Wielkiej Brytanii, Francji i ZSRR. Zawarte wtedy porozumienie uchodzi za przełom w procesie zjednoczenia Niemiec. Na terenie pałacu znajdują się tablice informujące, iż właśnie tam dla Niemiec ostatecznie zakończyła się II wojna światowa.
Zdjęcie: picture-alliance/dpa/Hans Joachim Rech
10 zdjęć1 | 10
Koniec i nowy początek
8 maja przypominamy sobie II wojnę światową. Koniec okrutnego umierania. Rozmawiamy ze świadkami epoki, o tym jak przeżyli wojnę i jej zakończenie. Ale - 70 lat później - przypatrujemy się też naszemu własnemu krajowi, jaką drogę przebył. W jaki sposób obchodzi się z blednącą historią, przykrywaną patyną czasu. Zastanawiamy się czy Niemcy dziś odbierają ten dzień jako dzień wyzwolenia - a przede wszystkim dlaczego tak jest. Wspomnienie 8 maja jest okazją do spojrzenia na ówczesne Niemcy, ale i na Niemcy dzisiejsze.