To tylko krótka rozmowa na Zoomie. Najib Sharifi, szef pozarządowej organizacji „Afghan Journalists Safety Committee", która zajmuje się ochroną dziennikarzy, wygląda na zmęczonego kiedy mówi, jak bardzo wyczerpujące były ostatnie tygodnie. – Jeszcze chyba nigdy nie odczuwałem takiego lęku jak teraz. Można odnieść wrażenie, że wszyscy dziennikarze są w niebezpieczeństwie – mówi Sharifi. – W ciągu zaledwie szczęściu tygodni, straciliśmy czterech dziennikarzy – tłumaczy.

W swoim lęku Najib Sharifi nie jest osamotniony. Według najnowszego raportu organizacji Reporterzy bez Granic rok 2020 był dla dziennikarzy na całym świecie śmiertelny. Już w połowie grudnia organizacja informowała w pierwszej części swojego rocznego bilansu o więzionych, porwanych i zaginionych dziennikarzach. Druga część raportu dotyczy pracowników mediów, którzy zostali zabici.

Wprawdzie w ubiegłym roku  ofiar wśród dziennikarzy było jeszcze więcej, ale Reporterzy bez Granic są szczególnie zaniepokojeni celowymi zabójstwami pracowników mediów. W listopadzie w Afganistanie zginął dziennikarz Mohammad Alijas Daji pracujący dla radia Asadi, afgańskiego programu amerykańskiej rozgłośni Radio Wolna Europa. Pod samochodem afgańskiego dziennikarza umieszczono bombę.

Zaledwie dwa tygodnie temu, również w Afganistanie, została zamordowana dziennikarka Malala Maiwand, która działała na rzecz większej ochrony kobiet pracujących w mediach. Maiwand jest jedną z dwóch dziennikarek, które zostały zabite tego roku. Wraz z egzekucją Ruhollaha Zama w Iranie 12 grudnia po raz pierwszy od 30 lat wykonano karę śmierci na pracowniku mediów.

Liczba zabitych dziennikarzy jest zaskakująco wysoka: w 2020 roku zamordowano 42 osoby pracujące w mediach. To ponad 20 procent więcej niż rok wcześniej.

Pozorny pokój

Przy tym warto zaznaczyć, że dziennikarze nie giną wcale w pierwszej kolejności na wojnie czy w miejscach, gdzie sytuacja jest kryzysowa. W tym roku 68 procent dziennikarzy zginęło w krajach, w których oficjalnie panuje pokój. Dla porównania: w 2016 roku w sytuacji tej było 40 procent. Dotyczy to chociażby takich miejsc jak Meksyk czy Indie, które są dwoma z pięciu najbardziej niebezpiecznych krajów dla dziennikarzy. W tych krajach w 2020 roku miały miejsce szczególnie makabryczne zbrodnie. Dziennikarze byli paleni żywcem, rozczłonkowywani lub ścinano im głowy.

Wielu dziennikarzy zabitych na całym świecie prowadziło śledztwa w delikatnych sprawach, takich jak korupcja czy zorganizowana przestępczość. Również relacjonowanie spraw związanych z ochroną środowiska, takich jak chociażby nielegalne wydobycia, powodowały, że dziennikarze znajdowali się w niebezpieczeństwie. Często jednak morderstwa te pozostają bezkarne. W Hondurasie zabito trzech pracowników mediów. Według Reporterów bez Granic żadnej z tych spraw nie wszczęto poważnego dochodzenia.

– Krytyczne relacje na temat korupcji, mafii czy niszczenia środowiska stanowią w zbyt wielu krajach zagrożenie dla życia dziennikarzy i dziennikarek – stwierdził rzecznik zarządu Reporterów bez Granic Michael Rediske. – W takich krajach jak Meksyk, Irak czy Pakistan wpływowi przestępcy, grupy ekstremistyczne i skorumpowani politycy wciąż mogą liczyć na to, że przestępstwa ujdą im bezkarnie. Takie czyny nigdy nie są wymierzone tylko bezpośrednio w ofiary. Każde zabójstwo dziennikarki czy dziennikarza jest atakiem na prawo wszystkich ludzi do swobodnej i niezależnej informacji – stwierdził Rediske.

Dla Najiba Sharifiego z „Afghan Journalists Safety Committee” i jego kolegów to ogromny problem, że często nie mogą wskazać sprawców. W przeszłości, ich zdaniem, za atakami stali talibowie albo tzw. Państwo Islamskie (IS), ale od czasu rozmów pokojowych talibowie często dystansują się od ataków. – IS przyznał się do niektórych czynów, ale to wszystko jest bardzo  niejednoznaczne – powiedział Sharifi.

Koronawirus dodatkowym zagrożeniem

W tym roku pojawiło się kolejne zagrożenie dla dziennikarzy na całym świecie: koronawirus. Już w pierwszej części swojego rocznego bilansu, Reporterzy bez Granic zwracają uwagę na przypadki aresztowań dziennikarzy, którzy krytycznie informowali o działaniach podejmowanych w walce z wirusem. Niektórzy dziennikarze zapłacili za to życiem.

Na całym świecie wskutek zarażenia się koronawirusem zmarły setki dziennikarzy. Nie można jednak udowodnić ponad wszelką wątpliwość, czy zarazili się nim w prywatnym otoczeniu, czy podczas pracy. W trzech przypadkach organizacja Reporterzy bez Granic wychodzi z założenia, że to „dość pewne”, iż dziennikarze zmarli dlatego, że zostali zatrzymani w związku ze swoją pracą, a następnie prawdopodobnie zarazili się koronawirusem w więzieniu.

Są wśród nich Mohamed Monis, który był więziony w Egipcie oraz Saleh Al-Schehi, który pracował w Arabii Saudyjskiej dla dziennika „Al Watan”. Obaj zostali wypuszczeni z więzienia niespodziewanie i w wielkim pośpiechu, krótko przed śmiercią. Monir przed zwolnieniem z więzienia miał pozytywny wynik testu na koronawirusa. Stan zdrowia Al-Schehiego pogarszał się i był on leczony przez kilka dni na oddziale intensywnej terapii. Czy rzeczywiście zmarł na COVID-19, nie jest do końca pewne. Lokalne media wychodzą z tego założenia, ale według Reporterów bez Granic nie można tego potwierdzić, ponieważ władze Arabii Saudyjskiej milczą.