Na tegorocznym polsko-niemieckim Forum Energetycznym w Berlinie widoczna była obecność polskich władz centralnych, m.in. przedstawicieli Ministerstwa Klimatu, Ministerstwa Pracy, czy Kancelarii Premiera. Zainteresowanie taką formą współpracy wzrosło po ostatnich wyborach parlamentarnych. Nie bez znaczenia są też czerwcowe wybory do Parlamentu Europejskiego, przejęcie przez Polskę współprzewodnictwa w Unii na początku 2025 i zaplanowane po wieloletniej przerwie polsko-niemieckie konsultacje rządowe, które odbędą się w lipcu.

Jednym z punktów konsultacji, jak wspomniała obecna na Forum sekretarz stanu i pełnomocniczka ds. międzynarodowej polityki klimatycznej w niemieckim MSZ Jennifer Morgan, ma być właśnie współpraca w zakresie transformacji energetycznej i klimatu.  – Tylko razem możemy rozwiązać kryzys klimatyczny, tylko razem możemy przyspieszyć zieloną transformację. Jeśli my, Europejczycy, połączymy siły i zainwestujemy w dekarbonizację naszego przemysłu, zapewnimy, że Europa pozostanie konkurencyjna i pomoże kształtować zielone rynki przyszłości.

– Współpraca z Niemcami jest kluczowa dla bezpieczeństwa klimatycznego i energetycznego Polski – podkreśliła Urszula Zielińska z Ministerstwa Klimatu i Środowiska. – W Polsce kierunek transformacji jest jednoznaczny najpóźniej od wyborów 15 października i zgodny z kierunkiem UE – zapewniła. – W 2019 roku Rosja wpisała europejską politykę klimatyczna na listę głównych zagrożeń w swojej strategii bezpieczeństwa. To pokazuje, jak bardzo nie na rękę Rosji transformacja energetyczna Europy, która doprowadzić ma też do uniezależnienia się od rosyjskich surowców.

Polska i Niemcy w 2023 osiągnęły rekordowy wynik produkcji energii ze źródeł odnawialnych. W Niemczech pochodziło z nich ponad 50 procent energii, w Polsce – 27 procent. Wydaje się, że – zwłaszcza w przypadku Polski – to niewiele, ale warto przypomnieć, że w latach dziewięćdziesiątych aż 90 proc. energii w Polsce pochodziło z węgla.

Koszt transformacji

W Forum wzięło udział około setki przedstawicieli ministerstw, agend rządowych, organizacji pozarządowych i przedsiębiorstw z Polski i Niemiec. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Niemiecką Agencję Energetyczną (dena) i polską Krajową Agencję Poszanowania Energii (KAPE), na zlecenie niemieckiego Federalnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i we współpracy z Polsko-Niemiecką Izbą Przemysłowo-Handlową (AHK Polska) oraz Ambasadą RP.

Tegoroczne Forum koncentrowało się na kwestiach tzw. społecznie sprawiedliwej transformacji energetycznej i dekarbonizacji przemysłu. Jak zachować konkurencyjność gospodarek europejskich wobec Chin, czy USA po wzroście kosztów produkcji? I jak zapobiec temu, by odejście od wydobycia węgla nie doprowadziło do załamania się regionów, od lat utrzymujących się z wydobycia tego surowca? I tu konkretnie może pomóc współpraca. – Niemcy przez lata opierały się na węglu – mówi Karolina Loth-Babut, szefowa KAPE. To, co oni zaczęli kilkadziesiąt lat temu w Nadrenii-Północne Westfalii, my robimy dziś. I możemy – dzięki ich doświadczeniom – przejść przez to mniej boleśnie.

 – Niemcy też mogą się dużo nauczyć od Polski – a w zasadzie już się nauczyły – mówi DW Marcus Hicken, dyrektor departamentu Energii, Klimatu i Bezpieczeństwa w niemieckim MSZ. – Przez całe lata nie traktowaliśmy poważnie ostrzeżeń z Polski przed uzależnianiem się energetycznie od Rosji. Teraz wiemy, że to był duży błąd. Ale razem znaleźliśmy wyjście z kryzysu.

Nie spektakularne projekty, ale wymierne inicjatywy

W czasie Forum nie padło słowo o energii atomowej. Może właśnie dlatego, że forum ma służyć do zrozumienia pozycji sąsiada i współdziałania, a akurat w tym temacie Polska i Niemcy maja zupełnie odmienne zdanie. Padło za to wiele słów o zrealizowanych już, konkretnych przykładach współpracy polsko-niemieckiej w dziedzinie energii i klimatu. Jednym ze sztandarowych projektów jest energetyczny klaster miast Zgorzelec i Goerlitz – transgraniczne połączenie sieci ciepłowniczych, dostarczających mieszkańcom po niemieckiej i polskie stronie energię cieplną, produkowaną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii.zmiany klimatyczneklimat

– Media chciałyby usłyszeć o ambitnych wielkich projektach, takich Airbusach (projekt francusko-niemiecki – red.) w sferze energetyki – śmieje się Franca Pompey, szefowa projektów międzynarodowych z dena. – Ale tak naprawdę liczą się wymierne projekty, które powstają na granicy. Jeżeli model ze Zgorzelca i Goerlitz udałoby się powielić wzdłuż całej polsko-niemieckiej granicy, to byłby prawdziwy sukces.

– Każda współpraca dot. efektywności energetycznej jest opłacalna dla Polski. Bo najbardziej cenna jest ta energia, która nie musiała zostać wyprodukowana – uważa Karolina Loth-Babut. Kape stworzyło webinar i podręcznik na podstawie doświadczeń z Goerlitz i Zgorzelca – żeby ułatwić polsko-niemiecką transformację energetyczną i w innych miejscach Polski.

Forum to najważniejsza impreza w ramach stałej Polsko–Niemieckiej Platformy Energetycznej, struktury bilateralnej współpracy między instytucjami i partnerami z obu krajów, istniejącej od 2019 roku. W przypadku Niemiec to jedna z dwóch takich form sąsiedzkiej współpracy bilateralnej (wcześniej powstała platforma niemiecko-francuska), w przypadku Polski – jedyna. To pokazuje znaczenie sąsiedzkiej współpracy dla obu państw.

Platforma energetyczna została stworzona przede wszystkim w celu wymiany doświadczeń, łączenia partnerów po obu stronach granicy, ale i ułatwienia zrozumienia polityki i stanowiska drugiej strony. Na przykład tego, dlaczego Polacy stawiają na energię jądrową, a Niemcy już w ogóle jej nie chcą, dążąc do całkowitego przejścia na OZE.