Odrodzona w 1918 r. Polska borykała się z wielkimi problemami, a mimo to potrafiła zbudować parlamentarną demokrację z wieloma zdobyczami socjalnymi. Twórca państwa Józef Piłsudski jest w Niemczech niemal nieznany.
Reklama
Józef Piłsudski w niemieckich więzieniach
Projekt Porta Polonica, portalu dokumentującego polskie ślady w Niemczech, o miejscach pobytu Józefa Piłsudskiego w niemieckich więzieniach
Józef Piłsudski w magdeburskiej cytadeli
Józef Piłsudski z szefem sztabu płk. Kazimierzem Sosnkowskim (w cywilu) na spacerze w okresie internowania w twierdzy w Magdeburgu. Niemcy aresztowali Piłsudskiego i Sosnkowskiego pod koniec lipca 1917 r. w Warszawie. Stamtąd przewieziono ich okrężną drogą przez Poznań do więzienia w Gdańsku, a potem do więzienia w Spandau - dzisiejszej dzielnicy Berlina.
Piłsudski i Sosnkowski w Wesel
Do cytadeli Wesel przywieziono Piłsudskiego i Sosnkowskiego 6 sierpnia. Warunki w tym więzieniu, gdzie przebywali do końca 1917 r., były lepsze niż w Szpandawie. Ws. przetrzymywania Piłsudskiego, który nie został skazany na więzienie, zaprotestował ówczesny komendant cytadeli. Po latach Piłsudski przekazał mu pozdrowienia przez ówczesnego szefa niemieckiej dyplomacji Gustawa Stresemanna.
Zdjęcie: Markus Schweiß
Piłsudski w Magdeburgu
Do tego domu w cytadeli magdeburskiej przewieziono Piłsudskiego po ponad dwóch tygodniach pobytu w więzieniu w cytadeli w Wesel nad Renem w pobliżu granicy z Holandią. Jak informuje portal Porta Polonica, jego odesłanie do Magdeburga przyspieszyć mieli demonstranci, Polacy pracujący w okolicy Wesel, którzy domagali się uwolnienia Piłsudskiego.
Zdjęcie: Porta Polonica
Dom pobytu Piłsudskiego dla Polski
Piłsudskiemu i Sosnkowskiemu nie zarzucano konkretnie czynów karalnych. Bano się jedynie o zakłócenie spokoju i wojskowe bezpieczeństwo w Generalnym Gubernatorstwie ze strony kierowanego przez Piłsudskiego tajnego wojskowego związku POW. Piłsudskiego uważano pod względem politycznym za jedną z najwybitniejszych polskich osobowości. Dom, w którym był internowany podarowano Polakom.
Zdjęcie: Porta Polonica
Przygotowanie do transportu do Polski
W tym drewnianym domu, na pierwszym piętrze Piłsudski zamieszkał 23 sierpnia 1917 r. W liście do rodziny opisywał, jak spędza czas na czytaniu, pisaniu, rozmyślaniu, grze w szachy, kładzeniu pasjansów, piciu herbaty, spacerach. W 1918 r. dostawał przepustki do miasta, dokąd chadzał do lekarza, gdyż cierpiał na bóle serca i reumatyzm. Uskarżał się też na izolację i bezczynność.
Zdjęcie: Porta Polonica
Plan twierdzy w Magdeburgu
Dzięki dokumentom odnalezionym przez portal Porta Polonica, znane jest miejsce uwięzienia Piłsudskiego - oznaczono je kółkiem. Pod koniec sierpnia 1918 r. władze niemieckie postanowiły przenieść do twierdzy także K. Sosnkowskiego, którego przetrzymywano w więzieniu wojskowym. Jak wspominał, razem z Piłsudskim spędzali czas na grze w szachy, spacerach i dyskusjach. Zwolniono ich 8 listopada.
Na śniadanie w drodze do Berlina
Piłsudskiego poproszono przed uwolnieniem, aby podpisał pismo, w którym miał zadeklarować, że nie uczyni po powrocie do Polski nic przeciwko Niemcom. Piłsudski odmówił, mimo postawy przychylnej wobec Niemców. Jednak zwolniono go i Sosnkowskiego. Starano się ich szybko przewieźć do Berlina i do Polski. Na zdjęciu miasteczko Genthin, gdzie w drodze z Magdeburga zatrzymano się na śniadanie.
Zdjęcie: Porta Polonica/Krzysztof Ruchniewicz
Niemiecki dar dla Polaków
W 1937 roku tym dokumentem przekazano na ręce Federacji Związków Obrońców Ojczyzny dom, w którym więziony był Józef Piłsudski na terenie cytadeli w Magdeburgu. Dom z Magdeburga stanął na terenie parku belwederskiego w Warszawie.
Zdjęcie: Porta Polonica
Dom z Magdeburga w Łazienkach
Dom, w którym internowano w Magdeburgu Józefa Piłsudskiego nie został zniszczony w czasie II wojny światowej. Stał w warszawskich łazienkach do końca wojny. Po wojnie zburzyli go komuniści. Porta Polonica poszukuje informacji, które zamkną tę historę i wyjaśnią w którym roku, kto podjął decyzję o rozebraniu tego budynku.
Józef Piłsudcki powraca!
Ulotka informująca o powrocie Komendanta wojsk polskich do Warszawy 10 listopada 1918 r. i wzywająca do przyjścia na Dworzec Wileński. Dzień później Piłsudski przejął od Rady Regencyjnej władzę zwierzchnią nad wojskiem. 12 listopada poinformował w oświadczeniu, że Rada zwróciła się do niego z prośbą o utworzenie rządu narodowego.
Teren twierdzy w Magdeburgu dzisiaj
Cytatela w Magdeburgu została prawie całkowicie wyburzona. Zachował się tam tylko ten budynek z wypalonej cegły z graffiti 1.FCM (FC Magdeburg) - jedynej drużyny piłkarskiej w NRD niefinansowanej przez reżim SED, która nawet zdobyła Puchar Europy.
Zdjęcie: Porta Polonica/Krzysztof Ruchniewicz
11 zdjęć1 | 11
„Pobyt w więzieniu może być korzystny, pod warunkiem, że wyjdzie się z niego na wolność w miarę zdrowym. Józef Piłsudski miał to szczęście. Polski socjalista i oficer od lipca 1917 roku był internowany w twierdzy Magdeburg; siedział tam razem ze swoim najbliższym współpracownikiem Kazimierzem Sosnkowskim” – pisze Gerhard Gnauck w opublikowanym w sobotę (10.11.2018) materiale „Powstała z ruin”.
Autor przybliża czytelnikom sylwetkę Piłsudskiego, jego walkę z caratem, tworzenie Legionów po wybuchu pierwszej wojny światowej, a następnie pierwsze kroki po zwolnieniu z niemieckiego internowania w listopadzie 1918 roku.
„10 listopada Piłsudski przyjechał do Warszawy, gdzie został tryumfalnie powitany” – podkreśla dziennikarz „FAZ”.
Wyzwania dla odrodzonej Polski
Gnauck zwraca uwagę na ogromne wyzwania stojące przed odrodzonym po 123 latach niewoli państwem. 1,75 mln Polaków zostało w 1915 roku wraz z dobytkiem deportowanych w głąb Rosji, kilkaset tysięcy było wykorzystywanych do pracy przymusowej w Niemczech, władze musiały sobie poradzić z podziałami będącymi następstwem zaborów – czytamy w „FAZ”.
Gnauck zaznacza, że w liczącym 31,9 mln mieszkańców kraju niespełna 69 proc. było etnicznymi Polakami. 14 proc. stanowili Ukraińcy, niecałe 9 proc. Żydzi, 3 proc. Białorusini, a 2 proc. Niemcy. Wszystkie mniejszości narodowe pielęgnowały swoją kulturę i język, posiadały własne partie i stowarzyszenia, wyznawały najczęściej inną religię niż rzymsko-katolicka większość.
Demokracja parlamentarna i zdobycze socjalne
„FAZ” podkreśla, że w Polsce udało się zbudować parlamentarną demokrację z prawem głosu kobiet, ochroną mniejszości narodowych, gwarancją prywatnej własności, 46-godzinnym tygodniem pracy, płatnym urlopem i ubezpieczeniem zdrowotnym, a także obowiązkiem szkolnym.
Równocześnie jednak Polska była pod względem socjalnym „krajem głęboko podzielonym”, z niewielką ilością obszarników i milionami chłopów. Dopiero w 1922 roku powstały trwałe granice ze wszystkimi sąsiadami.
Piłsudski – bohater nieznany
Gnauck podkreśla, że sukcesy Polski były w dużej mierze zasługą Piłsudskiego. Jak zaznacza, polski polityk jest w Niemczech niemal nieznany. Przed laty fiaskiem zakończyły się zabiegi o umieszczenie w Magdeburgu poświęconej mu tablicy pamiątkowej. Natomiast w Sulejówku pod Warszawą rozbudowane zostało muzeum Piłsudskiego. W sobotę 10 listopada w pociągu kultury kursującym między Berlinem a Wrocławiem zaprezentowana zostanie inscenizacja powrotu z Magdeburga do Warszawy.