„FAZ” o Polce i Hiszpanie fotografujących „wielką płytę”
29 kwietnia 2021
Polsko-hiszpańska Zupagrafika dokumentuje brutalistyczne budynki Europy Wschodniej i osiągnęła ważną pozycję w europejskim dyskursie architektonicznym - pisze „FAZ”.
Reklama
„Zupagrafika to polsko-hiszpańska historia sukcesu” - pisze w czwartek, 29 kwietnia, „Frankfurter Allgemeine Zeitung” o kolektywie dokumentującym brutalistyczną spuściznę architektoniczną byłego bloku wschodniego. Martyna Sobecka i David Navarro wspólnie wydali już kilkanaście książek i albumów poświęconych powojennej modernistycznej architekturze od Berlina do Syberii.
„Ze wspólnego biura projektowego i wydawnictwa w ciągu kilku lat powstała ważna pozycja w europejskim dyskursie architektonicznym” - ocenia „FAZ”. W swoich albumach uwieczniają na przykład bloki Nowej Huty, zbudowany w kształcie książki City-Hochhaus w Lipsku czy rosyjskie „monomiasta” Togliatti i Norylsk, rozwinięte w ZSRR wokół dużych zakładów przemysłowych.
Gazeta cytuje Martynę Sobecką: „Wiele z tych obiektów odzwierciedla marzenia i ideały kontrowersyjnego czasu. Dzięki Zupagrafice chcemy przyczynić się do tego, aby historia i tożsamość architektoniczna państw Europy Środkowo-Wschodniej i ich utopii trafiła do zbiorowej pamięci”.
„Wielka płyta” jako dzieło sztuki
Jak pisze FAZ, „swoimi książkami Zupagrafika chce pokazać, że architektura NRD, która dziś często jest wyburzana, lub niechlujnie odnawiana, ma dużą wartość w architektoniczno-historycznym kanonie Europy”. Dla spełnienia swojej misji dwójka intensywnie podróżuje po krajach regionu i zatrudnia też innych znanych fotografów. Powstają przy tym „nastrojowe i konstruktywistyczne” ujęcia architektury, eksponujące balkony i okna niczym graficzne wzory.
„Sobecka i Navarro fascynują się dzielnicami z dala od wytwornych stalinowskich bulwarów i postmodernistycznych dzielnic drapaczy chmur z okresu transformacji” - pisze dziennik. Dobrym przykładem są „Iksy”, czyli bloki na osiedlu Torwar w Warszawie. Uformowane w kształcie litery X bloki są zdaniem „FAZ” przykładem „pomysłowości, z którą w latach 70-tych i 80-tych polscy architekci sprostali niedoborom materiałów przy budowie dużych osiedli”.
Do dwójki grafików przemawia geometria tych i innych projektów. „Podziwiamy kompozycję i stojącą za nią teorię architektoniczną, a budynki postrzegamy jako wyjątkowe dzieła sztuki” - mówi Navarro.
(FAZ/gsz)
40 lat architektury NRD
Od powojennej odbudowy po upiększone budownictwo wielkopłytowe. Enerdowscy architekci projektowali to, co było potrzebne w kraju i tak, jak domagała się tego od nich partia. Ale ta architektura i tak była ciekawa.
Zdjęcie: Prestel-Verlag/Hans Engels
1953: Aleja Stalina w Berlinie Wschodnim
"Gotowi do pracy i obrony pokoju", czytamy na transparencie umieszczonym w 1953 roku na drewnianym rusztowaniu jednego z domów powstających przy Alei Stalina w Berlinie Wschodnim. W NRD polityka i architektura były ze sobą ściśle związane. Aleja Stalina była sztandarowym projektem odbudowy Niemiec Wschodnich ze zniszczeń wojennych.
Zdjęcie: ullstein bild - Perlia
1956-1959: Stołówka w fabryce silników lotniczych w Pirnie
W połowie lat 50. w Pirnie niedaleko Drezna powstały w największej tajemnicy zakłady zajmujące się projektowaniem i testowaniem silników lotniczych i turbin gazowych, Dla ich załogi wybudowano nowoczesną stołówkę w stylu powojennego modernizmu. Ciekawym elementem architektonicznym tej budowli była przeszklona klatka schodowa. Dziś w tym budynku mieszczą się poszukiwane przez lokatorów lofty.
Zdjęcie: Prester-Verlag/Hans Engels
1956-1958: dworzec główny w Poczdamie
Młoda NRD postanowiła inaczej zorganizować połączenia kolejowe wokół swojej stolicy. W tym celu wybudowano tzw. Berliński Pierścień Zewnętrzny, czyli kolej obwodową umożliwiającą wjazd pociągów z zachodu i południa do Berlina Wschodniego bez potrzeby tranzytu przez Berlin Zachodni. W 1958 roku otwarto nowy dworzec kolejowy w Poczdamie, wyróżniający się prostą, funkcjonalną architekturą.
Zdjęcie: Prestel-Verlag/Hans Engels
1954/55: Kino Młodzieży we Frankfurcie nad Odrą
Kino to powstało w połowie lat 50. na terenie zniszczonego podczas wojny kina UFA. Później przekształcono je w dom kultury, który działał do 1998 roku. Malowidła umieszczone na przedniej ścianie budynku przedstawiają kobietę odgruzowującą miasto oraz stalownika. Dziś budynek ten przesłania nowoczesny kompleks multikina.
Zdjęcie: Prester-Verlag/Hans Engels
1969: Centrala urzędu statystycznego w Berlinie Wschodnim
We wschodniej części podzielonego Berlina budowano stolicę NRD. Od 1957 roku wschodnioniemiecka architektura zaczęła ponownie nawiązywać do nowoczesnych trendów w budownictwie na świecie. Wyrazem tego trendu były wieżowce w centrum miasta. W jednym z nich mieściła się centrala wschodnioniemieckiego urzędu statystycznego, widoczna po prawej stronie zdjęcia. Pośrodku widzimy wieżę telewizyjną.
Zdjęcie: Bundesarchiv/Eva Brüggmann
1967-69: Dom Przemysłu Elektronicznego w Berlinie Wschodnim
Dom Przemysłu Elektronicznego i Dom Podróż, widoczny w środkowej części zdjęcia, należą do klasycznych budowli wschodnioniemieckiego modernizmu. Oba budynki stoją do dziś i rzucają się w oczy zwiedzających centrum miasta.
Zdjęcie: Imago Images/G. Leber
1969-1971: Dom Podróży w Berlinie Wschodnim
Do końca NRD w Domu Podróży mieściła się dyrekcja generalna wschodnioniemieckich biur turystycznych oraz linii lotniczych Interflug. Ciekawym elementem zdobniczym tego budynku jest miedziana płaskorzeźba Waltera Womacka przedstawiająca "Czlowieka pokonującego czas i przestrzeń". Budynek ten został zaliczony do zabytków architektury i znajduje się pod ochroną.
Zdjęcie: Prestel-Verlag/Hans Engels
1970-1972: Okrągłe Kino w Dreźnie
Okrągłe Kino w Dreźnie jest dziełem architektów Manfreda Fasolda i Winfrieda Sziegoleita. Miało ono ożywić widok ulicy Prager Strasse w tym mieście. Mierzące 20 metrów wysokośc ikino w kształcie rotundy mieści dwie sale kinowe i różni się znacznie wyglądem od innych domów w centrum Drezna, przypominających betonowe klocki. Kino to należy do najciekwszych dzieł powojennego modernizmu w Dreźnie.
Zdjęcie: imago/Torsten Becker
1986-1988: Pawilon Muzyczny w Sassnitz
Pawilon ten możemy podziwiać na plaży w Sassnitz na wyspie Rugii. Ta muszla koncertowa jest dziełem Ulricha Muethera i uchodzi za niezwykle ciekawy przykład wschodnioniemieckiej architektury plażowej. Ze względu na swoje walory artystyczne została uznana za zabytek i znajduje się dziś pod ochroną.
Zdjęcie: Prester-Verlag/Hans Engels
1983 - 1987: Wielkopłytowe budownictwo w Rostocku
Od 1983 roku w Rostocku przystąpiono do budowy nowej dzielnicy, wykorzystując w niej specjalną odmianę wielkiej płyty typu 83. Twórcy tego osiedla z powodzeniem nawiązali do tradycyjnych form architektury miejskiej stosując technologię wielkopłytową. Powstałe tu budynki przypominają ceglane domy, często spotykane w miastach Hanzy.