„Freedom of Speech Award” dla dziennikarza z Salwadoru
19 czerwca 2023
– Milczenie nie jest żadnym wyjściem – powiedział Óscar Martínez podczas konferencji Global Media Forum (GMF) Deutsche Welle w Bonn w poniedziałek, 19 czerwca. Dziennikarz śledczy z Salwadoru otrzymał tegoroczną nagrodę „Freedom of Speech Award” za swoją niewzruszoną odwagę i dziennikarskie zaangażowanie.
Óscar Martínez otrzymał już wiele nagród, w tym Narodową Nagrodę Dziennikarską Fernando Beníteza w Meksyku czy Nagrodę im. Marii Moors Cabot, która honoruje dziennikarzy za wybitne reportaże na kontynencie amerykańskim.
Nagroda Wolności Słowa przyznawana jest w tym roku po raz dziewiąty. Jej celem jest zwrócenie uwagi na ograniczoną wolność prasy w wielu regionach świata oraz wyróżnienie za wybitny styl dziennikarski.
Urodzony w 1983 roku w Salwadorze Óscar Martínez jest znany w całej Ameryce Łacińskiej ze swoich reportaży śledczych – tak Deutsche Welle uzasadniła swoją decyzję o uhonorowaniu go nagrodą FOSA. Odkąd prezydent Nayib Bukele objął swój urząd w 2019 roku wielu dziennikarzy krytycznych wobec rządu zostało poddanych najrozmaitszym szykanom i pogróżkom.
„Reżim hybrydowy”
Dziennikarze donoszący o przestępczych gangach są często kryminalizowani, a media nękane. W 2022 roku rząd Salwadoru wprowadził nawet stan wyjątkowy, w którym między innymi zawieszono wolność słowa i zgromadzeń.
Salwador zajął 115. miejsce na 118 krajów na świecie w rankingu wolności prasy. Według organizacji Reporterzy bez Granic, tamtejsze media „są wśród ofiar powszechnej przemocy w Salwadorze”. Ponad 150 dziennikarzy musiało już opuścić kraj – mówił Martínez podczas ceremonii wręczenia nagrody, dodając, że międzynarodowi obserwatorzy opisali Salwador jako „reżim hybrydowy”.
Sam Martínez również musiał kilkakrotnie opuścić kraj z powodu gróźb śmierci lub strachu przed aresztowaniem. – Wygnanie, represje, prześladowania polityczne, tortury, więzienie i arbitralność; żadne z tych niebezpieczeństw nie powstrzymają go ani jego kolegów przed dalszym krytycznym raportowaniem i ujawnianiem nadużyć – zapewnił laureat.
– Im więcej ciemności, tym większe zapotrzebowanie na dziennikarstwo – mówił o motywach, którymi kieruje się w swojej pracy. Jak dodał, salwadorskie dziennikarstwo nigdy w tym stuleciu nie ujawniło tak wielu przypadków korupcji, bezkarności i przemocy ze strony państwa, pomimo ciągłego ryzyka aresztowania i uwięzienia.
– Dlatego przyjeżdżam tu pełen żalu, ale także dumy, ponieważ reprezentuję grupę ludzi, którzy wypełnili swoją misję informowania innych, chociaż czasami utrudniało im to życie – oświadczył w Bonn.
„Latarnia morska” w dziennikarstwie
Óscar Martínez prowadzi otwarcie antyrządową platformę internetową „El Faro” („Latarnia morska”). Dołączył do pierwszego magazynu internetowego w Ameryce Łacińskiej w 2008 roku, początkowo, by relacjonować sprawy związane z migracją z Ameryki Środkowej przez Meksyk do USA. Przez dwa i pół roku śledził migrantów w ich drodze na północ, dokumentując nadużycia, z jakimi się tam spotykali, w tym masowe porwania, gwałty, handel ludźmi.
W 2018 roku został współautorem książki „El Niño de Hollywood”, poświęconej gangowi Mara Salvatrucha 13. Opublikował do tej pory kilka książek na temat przestępczości zorganizowanej oraz migracji.
Kierowany przez niego magazyn „El Faro” w ostatnich latach coraz częściej stawał się celem ataków ze strony rządu. Według Óscara Martíneza 22 dziennikarzy z nim związanych było też inwigilowanych przez kilka miesięcy przy użyciu oprogramowania szpiegowskiego „Pegasus”, między innymi podczas zbierania dowodów dla „El Faro” na temat tajnego paktu między prezydentem a gangami przestępczymi. Ze względów bezpieczeństwa część redakcji przeniosła się niedawno do Kostaryki.
Podczas Global Media Forum Óscar Martinez zaapelował do jego uczestników o okazanie solidarności dla dziennikarstwa i jego platformy w Ameryce Środkowej i Łacińskiej, która „donośnie i nieprzekupnie” kontynuuje ujawnianie różnych krzywd i nieprawidłowości. – Nie porzucajcie nas, będziemy was informować – apelował.
Salwador na drodze do dyktatury
– Salwador konsekwentnie zmierza w kierunku dyktatury – zaznaczył Óscar Martínez, mówiąc o kraju swojego pochodzenia.
Prezes Deutsche Welle, Peter Limbourg, w podobny sposób wyraził się o tym kraju przed rozpoczęciem Global Media Forum. Podkreślił, że media w Salwadorze nigdy wcześniej nie były silniej kontrolowane, zaś Ameryka Środkowa doświadcza nowej fali autorytaryzmu, któremu towarzyszy coraz bardziej ograniczona wolność prasy.
– Óscar Martínez i redakcja „El Faro” odważnie stawiają czoła ogromnej presji, z jaką spotykają się dziennikarze w swojej pracy w Salwadorze, ale także w innych krajach Ameryki Środkowej. Ich praca wiąże się z wysokim poziomem osobistego ryzyka.
Przezwyciężanie podziałów w społeczeństwie
Jak można przezwyciężyć podziały w społeczeństwie? To pytanie zostało postawione podczas tegorocznego 16. Global Media Forum Deutsche Welle, na którym Óscar Martinez otrzymał nagrodę FOSA. Nagroda „Freedom of Speech Award” przyznawana jest w tym roku po raz dziewiąty. Jej celem jest zwrócenie uwagi na ograniczoną wolność prasy w wielu regionach świata i uhonorowanie ludzi za ich wybitne dokonania w dziennikarstwie.
Wśród poprzednich laureatów tej nagrody znaleźli się między innymi nigeryjski dziennikarz śledczy Tobore Ovuorie (2021) oraz ukraińscy reporterzy wojenni Mścisław Czernow i Jewgienij Małoletka (2022). W dwudniowej konferencji GMF w Bonn 19 i 20 czerwca bierze udział około 2200 osób z całego świata.