Na zachodzące przemiany demograficzne społeczeństwa europejskiego zareagowały dwie instytucje: Wyższa Szkoła Zawodowa w Münster i Instytut Kultury i Edukacji w Akademii Remscheid. Postanowiły stworzyć koncept pracy twórczej skierowany do starszych ludzi. Program określa się mianem geragogika kultury, w odróżnieniu od pedagogiki kultury, w której w centrum zainteresowania znajdują się dzieci i młodzież – wyjaśnia Kim de Groote z Instytutu Kultury i Edukacji. Pojęcie geragogika wywodzi się nie tylko od pedagogiki, lecz także od gerontologii (nauka o starości). Zdaniem Hansa Hermanna Wickela ze szkoły wyższej w Münster „inaczej traktuje się starszych ludzi pod względem dydaktycznym, mają oni bowiem inne podejście do nauki”.

Mała podaż, duży popyt

Dla wielu ludzi, którzy idą na emeryturę, sztuka i kultura zaczynają odgrywać ważną rolę, stają się ważną częścią życia codziennego. W Niemczech organizuje się coraz więcej grupowych aktywności kulturalnych, które umożliwiają nawiązanie nowych znajomości. Kim de Groote uważa, że oferta kursów edukacji twórczej jest nadal mniejsza niż rosnące na nią zapotrzebowanie. Poza tym zewsząd docierają głosy krytyki na temat przeciętnej jakości zajęć. Wydaje się, że brakuje odpowiednio wykształconej kadry – większość pedagogów kultury ma wykształcenie ukierunkowane na pracę z dziećmi i młodzieżą.

Oferty muzyczne w domach spokojnej starości

Wprawdzie liczy się nie tylko sam projekt, lecz także jego jakość. Hans Hermann Wickel jest z wykształcenia muzykiem i teoretykiem muzyki. Przed dziesięcioma laty – jako profesor w Wyższej Szkole Zawodowej w Münster – zajął się w swej pracy badawczej i naukowej edukacją muzyczną starszych ludzi: „Postanowiliśmy kształcić oraz rozwijać ich zainteresowania i zdolności muzyczne”. Początkowo zamiarem geragogiki muzycznej w Münster było kształcenie personelu opiekującego się emerytami pod względem muzycznym i dydaktycznym.

Geragogika to dialog

Stopniowo zaczęły przychodzić zapytania od pedagogów muzycznych, ponieważ szkoły muzyczne również mają w swojej ofercie kursy dla ludzi starszych. Jednak zajęcia prowadzą bardzo często do nieporozumień i frustracji. Dorośli stawiają inne wymagania, natomiast „w geragogice – jak podkreśla Hans Hermann Wickel – wychodzi się od potrzeb uczącego się, jego warunków pracy. W kształceniu dzieci bierze się pod uwagę kwestię, czego i w jaki sposób powinno się nauczać. W przypadku dorosłych główną rolę odgrywa dialog z nauczycielem – jaką wiedzę i w jaki sposób chciałby przyswoić sobie uczący się. Istotne są jego kompetencje, dotychczasowa socjalizacja i biografia muzyczna. W odróżnieniu od dzieci starszy człowiek ma już jakieś doświadczenie muzyczne”.

Oferty kulturalne dla ludzi z demencją

To, co dotychczas rozwinięto w geragogice kultury, należałoby rozszerzyć na inne dziedziny kultury. Ważny jest przy tym rozwój koncepcji elastycznych. Kto idzie na emeryturę i chciałby grać na instrumencie muzycznym, ma inne wymagania i potrzeby, niż ktoś obłożnie chory lub mieszkający w domu spokojnej starości. Wyższa Szkoła Zawodowa w Münster oferuje również zajęcia muzyczne dla ludzi z demencją. Terapeuci sztuki oprowadzają grupy po muzeach, w których centrum zainteresowania są klawisze i dźwięki. W najbliższym czasie w szkole w Münster powstaną kolejne projekty dla starszych we wszystkich dziedzinach sztuki.

Christel Wester / Monika Skarżyńska

Red. odp.: Iwona D. Metzner