Hiszpania, Irlandia i Portugalia pokonały kryzys zadłużenia dzięki programom pomocowym i konsekwentnym reformom. Była to droga pełna wyrzeczeń.

W jaki sposób te trzy kraje popadły w kryzys?

Irlandia

Po Grecji w 2008 roku popadła w tarapaty Irlandia, jako drugi kraj strefy euro. Wyspę doprowadziło na skraj bankructwa zadłużenie prywatnych gospodarstw domowych a nie zły stan budżetu państwa. W okresie boomu gospodarczego banki przyznawały zbyt lekkomyślnie kredyty; przeważnie budowlane. Gdy w 2008 roku pękła bańka na rynku nieruchomości, rząd musiał zagwarantować wypłatę depozytów ludności, żeby uniknąć upadku instytucji kredytowych. Na ratowanie samego tylko Anglo Irish Banku państwo wyasygnowało prawie 30 mld euro. Jednocześnie zmalały wpływy z podatków. Bo gospodarka Irlandii zaczęła chylić się ku upadkowi, a głównie jej sektor bankowy.

Hiszpania

Wskutek pęknięcia bańki na rynku nieruchomości również Hiszpania zaczęła tracić grunt pod nogami. W okresie boomu gospodarczego Hiszpanie budowali rocznie prawie 800 tys. nowych mieszkań. Na przestrzeni dekady ceny nieruchomości wzrosły trzykrotnie. W 2008 roku zadłużenie prywatnych gospodarstw domowych było dwa raz wyższe od Produktu Krajowego Brutto (PKB). Gdy ceny zaczęły nagle spadać, wielu dłużników splajtowało, gospodarka zaczęła kuleć, a państwo musiało zacząć wydatkować rocznie 32 mld euro na pomoc dla bezrobotnych.

Portugalia

Mimo że po wprowadzeniu euro w 2002 roku odnotowano duży przypływ kapitału, nie miało to specjalnego przełożenia na produktywność Portugalii. Przemysł kraju uważa się za zacofany. Pomimo to wzrosły wydatki państwa. Zdaniem krytyków kraj rozdawał lekką ręką socjalne dobrodziejstwa. Wzrosło zadłużenie państwa, międzynarodowi kredytodawcy stracili zaufanie do tego kraju. W 2010 roku agencje ratingowe obniżały raz po raz ocenę wiarygodności kredytowej Portugalii.

Jak pokonały kryzys?

Irlandia

W listopadzie 2010 roku Irlandia poprosiła o pomoc finansową Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) i Unię Europejską. Kraj ten otrzymał kredyt awaryjny w wysokości 68 mld euro. Wiele banków zostało upaństwowionych; Anglo Irish Bank na przykład w styczniu 2009 roku. Oprócz tego rząd wprowadził twardy program oszczędnościowy, okroił zarobki urzędników mianowanych, zredukował świadczenia socjalne i podwyższył VAT.

Hiszpania

Począwszy od 2012 roku Hiszpania otrzymała opiewającą na miliardy euro pomoc z UE dla swoich banków. Dzięki temu kraj ten mógł ustabilizować swój sektor bankowy. Madryt zrezygnował jednak z parasola ochronnego i dlatego Bruksela nie musiała kontrolować jego polityki reform. Rząd mimo wszystko wprowadził twardy program oszczędnościowy, na który wielu mieszkańców kraju zareagowało ostrymi protestami.

Portugalia

W maju 2011 roku unijni ministrowie finansów zasznurowali pakiet pomocowy dla Portugalii. Tym samym Portugalia jest po Grecji i Irlandii trzecim krajem, który skorzystał z Europejskich Instrumentów Stabilności Finansowej. Do 2014 roku Europejski Bank Centralny (EBC) i MFW pożyczyły Portugalii łącznie 78 mld euro. Rząd portugalski musiał ze swej strony zmniejszyć zarobki w sferze publicznej, skreślić świadczenia socjalne i podwyższyć VAT. W tym samym czasie wzrosły również podatki.

Portugalia, Hiszpania i Irlandia dziś

Portugalia

W maju 2014 roku Portugalia opuściła po trzech latach parasol ochronny strefy euro. Po raz pierwszy odnotowano tam znów wzrost gospodarczy, nawet jeśli wyniósł on jedynie 0,9 procent. Rząd obiecał kontynuowanie polityki reform. Problemy stwarzają jednak przestarzała struktura społeczna i fakt, że Portugalczycy w kwestii dobrobytu ciągle jeszcze zajmują w Europie Zachodniej ostatnie miejsce.

Irlandia

Irlandia jest najlepszym przykładem sukcesu w zakresie twardej polityki oszczędnościowej w czasach kryzysu. Kraj ten, jako pierwszy wyszedł w 2013 roku spod parasola ochronnego euro. W 2014 roku gospodarka Irlandii urosła do prawie 5 procent. Dziś PKB tego kraju jest znów na prawie tym samym poziomie, co przed kryzysem. A menedżerowie Anglo Irish Banku, którzy wpędzili kraj niemal w ruinę? Ci stoją dziś przed sądem w największym procesie w historii Irlandii.

Hiszpania

Program pomocowy dla Hiszpanii w wysokości 40 mld euro wygasł w styczniu 2014 roku. W tym roku hiszpański rząd spodziewa się prawie trzyprocentowego wzrostu gospodarczego. Jednak prawie co czwarty mieszkaniec tego kraju jest ciągle jeszcze bez pracy.

Peter Hille / Iwona D. Metzner