Rozejm w Compiègne 11 listopada 1918 r.,  kończący I wojnę światową, stał się dla Niemiec i całej Europy Środkowo-Wschodniej przełomowym momentem. Historia wykuwała nową mapę kontynentu. I chociaż działania wojenne nie objęły terytorium Śląska, jednak wojna w sposób zasadniczy wpłynęła na jego losy. „A lata 1918-23 były dla tego regionu wyjątkowo niespokojne i obfitujące w polityczne oraz społeczne wydarzenia i konflikty – tłumaczy Silke Findeisen kuratorka wystawy „Między rewolucją a okupacją. Skutki I wojny światowej dla Śląska”.

Dwujęzyczna wystawa w siedzibie fundacji Haus Schlesien w Königswinter pod Bonn została zorganizowana we współpracy z partnerskimi placówkami z Polski i Czech: z Muzeum Powstań Śląskich w Świętochowicach, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, z Muzeum Regionalnym w Sycowie oraz Muzeum Ziemi Hulczyńskiej.

Wspólne losy

– Doszliśmy do wniosku, że chociaż zawsze staramy się zachować historyczną neutralność, zwykle przedstawiamy wydarzenia historyczne głównie z niemieckiej perspektywy. A przecież w przypadku Śląska chodzi nie tylko o losy Niemców, lecz także losy Polaków i Czechów – wyjaśnia kuratorka swoją decyzję o nawiązaniu współpracy ze wspomnianymi muzeami.

Wystawa „Między rewolucją a okupacją. Skutki I wojny światowej dla Śląska” zajmuje się obszernie m.in. silnymi tendencjami separatystycznymi w tym regionie i dążeniem do ustanowienia wolnego państwa Śląskiego (Freistaat Schlesien). W tym kontekście przedstawia również reakcje na te próby Polski i Niemiec. Ważne miejsce w ekspozycji zajmuje kwestia powstań śląskich oraz plebiscytu (20 marca 1921), który na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego miał rozstrzygnąć o podziale Śląska między oba te państwa. Sporo miejsca na wystawie zajmuje także polsko-czeski konflikt o Śląsk Cieszyński.

Obiektywna interpretacja historii?

– Chcemy uświadomić zwiedzającym, jak wiele decyzji, szczególnie czysto terytorialnych, zapadło po I wojnie światowej, a które okazały się następnie brzemienne w skutkach dla II wojny światowej – podkreśla w rozmowie z DW Silke Findeisen. Jej zdaniem „II wojna światowa jest dla Niemców wciąż największą katastrofą i na lekcjach historii poświęca się jej zdecydowanie więcej uwagi niż I wojnie światowej, którą traktuje się zbyt marginalnie”. Zupełnie inny stosunek mają do niej Polacy. –  Dla nich zakończenie I wojny światowej wiąże się z odrodzeniem państwa polskiego. Również dla Francuzów ma ona wielkie znaczenie – uważa Silke Findeisen.

Dlatego bardzo zależało jej, by wystawa ukazała wydarzenia na Śląsku z dwóch perspektyw: niemieckiej i polskiej i z dwujęzycznymi tekstami objaśniającymi. Przy tym, zdaniem kuratorki, ważne jest, by przy realizacji takiego dwustronnego projektu nie zapominać o tym, że „bez względu na to, jak bardzo jedna czy druga strona stara się o historyczny obiektywizm, każda interpretacja historyczna nigdy nie jest pozbawiona akcentów narodowych. Historia jest zawsze kwestią perspektywy, z jakiej jest przedstawiana”. 

Wystawa „Między rewolucją a okupacją. Skutki I wojny światowej dla Śląska” powstała w oparciu o własne zbiory muzeum fundacji Haus Schlesien, o eksponaty prywatne oraz repliki dokumentów i zdjęć ze wspomnianych muzeów partnerskich z Polski i Czech. Ekspozycję przez cały okres jej prezentacji uzupełnią dodatkowo seminaria oraz oprowadzania tematyczne.

Wystawę „Między rewolucją a okupacją. Skutki I wojny światowej dla Śląska” można oglądać od 11 listopada 2018 do 28 kwietnia 2019.