Kiedy wydarzenia nabierają tempa lub publikowane są raporty z regionów kryzysowych, zdjęcia często służą jako dowód. Ilustrują one narrację.

W przypadku opisywanych wydarzeń typu "nie do wiary, ale to prawda", często występuje domniemanie wiarygodności. Na przykład pożar słynnej katedry Notre Dame w Paryżu mógł być zwykłą plotką, która rozprzestrzeniła się na Twitterze. Jednak w momencie, gdy zdjęcia płonącej katedry zostały opublikowane z różnych perspektyw i źródeł, stało się jasne, że ta niewyobrażalna historia musi być prawdziwa.

W wielu przypadkach jednak ludzie próbują przemycić do sieci stare, zmanipulowane lub całkowicie przerobione zdjęcia, aby wesprzeć określony punkt widzenia lub po prostu zwrócić na siebie uwagę. Im bardziej spektakularna opowieść, tym większe prawdopodobieństwo, że zdjęcie może być zmanipulowane.

Poniżej kilka wskazówek, jak rozpoznać sfałszowane zdjęcia.

Podejrzenie o manipulację - co wtedy?

Programy i aplikacje do edycji zdjęć sprawiają, że bardzo łatwo jest manipulować obrazem i wykorzystywać te "dowody" na poparcie zmyślonych historii. Jeśli podejrzewasz manipulację, ważne jest, aby najpierw ustalić skąd dane zdjęcie pochodzi.

Szybką metodą na to jest tzw. odwrotne wyszukiwanie grafiki. W ten sposób można dowiedzieć się, czy zdjęcie było już wcześniej publikowane, a jeśli tak, to kiedy i gdzie.

Przykład: Po trzęsieniu ziemi w Pakistanie ludzie publikują zdjęcia w internecie. Te zdjęcia można pobrać, a następnie ponownie załadować do narzędzi odwrotnego wyszukiwania. Alternatywnie, można skopiować adres URL zdjęcia i wkleić do wyszukiwarki z odwrotnym wyszukiwaniem grafiki.

W ten sposób można dowiedzieć się, czy zdjęcie rzeczywiście zostało wykonane w podanym miejscu i czasie, czy też zostało zrobione kilka dni, kilka miesięcy lub kilka lat temu, albo w innym miejscu.

Ponadto porównanie aktualnie zamieszczonego zdjęcia z pierwszą publikacją pokazuje, czy zdjęcie wygląda tak samo, czy też zostało poddane edycji, a więc manipulacji.

Odwrócone wyszukiwanie grafiki - jakie narzędzia są dostępne?

Odwrotne wyszukiwanie grafiki Google'a:

To prawdopodobnie najbardziej znane narzędzie ma dwie główne zalety. Dzięki swojemu zasięgowi i popularności, Google przez lata zbudował ogromną bazę danych. Kolejną zaletą jest to, że Google pracuje ze zintegrowanym systemem rozpoznawania twarzy. Ułatwia to wyszukiwanie zdjęć, na których widać ludzi. Ponadto Google może sortować obrazy według ich wielkości. Jest to pomocne, jeśli chcesz powiększyć obraz, aby przyjrzeć się szczegółom.

Yandex i TinEye: Te dwa narzędzia są dobrymi alternatywami - poza tym, nigdy nie należy polegać tylko na jednym narzędziu. Yandex jest rosyjską alternatywą dla Google i może dostarczyć inne, a czasami nawet lepsze wyniki niż Google. Zwłaszcza jeśli chodzi o rosyjskie grafiki.

Dużą zaletą TinEye jest to, że narzędzie sortuje wyniki według daty. Jest to najprostszy sposób, aby dowiedzieć się, kiedy dane zdjęcie zostało opublikowane. Jednak TinEye nie pokazuje, kiedy obraz został po raz pierwszy udostępniony na Facebooku, Instagramie lub Messengerze, ale raczej kiedy został opublikowany na stronie internetowej lub na Twitterze.

Istnieje również narzędzie, które łączy wszystkie odpowiednie wyszukiwarki i może być zainstalowane jako plugin w przeglądarce: InViD/WeVerify plugin. Ta wtyczka posiada dodatkowe funkcje, które są bardzo pomocne przy weryfikacji obrazów: lupę, analizę metadanych (jeśli są dostępne) oraz szereg narzędzi kryminalistycznych.

Stare zdjęcia czy zmanipulowane treści?

W maju 2021 r. wykorzystaliśmy odwrotne wyszukiwanie grafiki, aby sprawdzić, czy zdjęcia konfliktu zbrojnego między Izraelem a Strefą Gazy były przestarzałe lub zmanipulowane. Znaleźliśmy przykłady obu tych zjawisk.

Jednym z przykładów jest zdjęcie palestyńskiego chłopca stojącego wśród gruzów zniszczonych budynków. Podczas gdy lokalizacja zdjęcia nie została zmanipulowana, nie zostało ono wykonane w 2021 roku, ale 19 października 2014 roku - jak podaje Getty Images.

Według tej agencji fotograficznej palestyński chłopiec spaceruje po dzielnicy Strefy Gazy - Shejaiya, której duża część została zniszczona w 2014 roku podczas wojny między Izraelem a Hamasem. Od tego czasu zdjęcie to zostało fałszywie wykorzystane przez różne media i na portalach społecznościowych do zilustrowania ataków lotniczych w Syrii.

Zdarza się również, że prawdziwe obrazy są manipulowane za pomocą programów do edycji, takich jak Photoshop, by opowiedzieć inną historię. To właśnie w tym przypadku kryminalistyczna analiza obrazu może pomóc w identyfikacji, czy obraz został edytowany lub zmieniony.

Narzędziami do takiej weryfikacji są na przykład Forensically lub Foto Forensics. Przy okazji ciekawostka: rekiny są jednym z najpopularniejszych motywów wstawianych do zmanipulowanych zdjęć.

Najczęściej używaną funkcją programu Forensically jest analiza szumów. W zmanipulowanym zdjęciu może być użyta do wykrycia zmiany gęstości pikseli. Przy cyfrowej obróbce obrazu jest prawie niemożliwe, aby osiągnąć taką samą gęstość pikseli jak w oryginalnym zdjęciu. Im bardziej dane zdjęcie jest zmieniane, tym wyższy jest poziom szumu. Kolejną pomocną funkcją jest Error Level Analysis, analiza poziomu błędu (ELA). Uwydatnia ona różnice w stopniu kompresji plików JPEG.

Użyliśmy tej funkcji, aby sprawdzić rzekome zdjęcie Grety Thunberg z "podróży w czasie", które trafiło do sieci w listopadzie 2019 r. Wykonane w 1898 r. zdjęcie przedstawia trójkę dzieci pracujących w kanadyjskiej kopalni złota. Kristin Kinsey, specjalistka ds. materiałów cyfrowych i wizualnych na Uniwersytecie Waszyngtońskim, wyjaśniła wówczas, że archiwalne zdjęcie przedstawiało dziewczynkę, która wyglądała dokładnie tak samo jak aktywistka ekologiczna.

Ostrożnie ze zrzutami ekranu

Ale nie tylko w przypadku zdjęć opłaca się być krytycznym. Zrzuty ekranu mogą być również przeinaczone lub zmanipulowane. Na przykład na początku grudnia krążył zrzut ekranu z rzekomego raportu Deutsche Welle, że tysiące aktywistów antyszczepionkowych w Niemczech całowało się publicznie, aby zademonstrować sprzeciw przeciwko obostrzeniom pandemicznym. Jednak udostępnione zdjęcie było stare i pochodziło z Chile, a raport nigdy nie został opublikowany przez DW - zrzut ekranu był więc manipulacją.

Nawet zrzuty ekranu z postów na portalach społecznościowych nie są rozstrzygającym dowodem na to, że słowa na profilu zostały rzeczywiście opublikowane. Na przykład tekst tweeta można zmanipulować za pomocą kodu źródłowego w ciągu kilku minut, nawet bez programu do edycji grafiki. Chociaż nie zostało ono opublikowane na oryginalnym profilu, to może być rozpowszechniane jako zrzut ekranu, aby przypisać komuś jakąś wypowiedź. I wygląda to zwodniczo realistycznie.

Uwaga: Nawet najlepsze narzędzia popełniają błędy

Żadne narzędzie nie jest doskonałe. Dlatego zaleca się, aby zawsze przeprowadzać badania w kilku wyszukiwarkach i za pomocą kilku narzędzi, a potemi porównywać wyniki. Jeśli nie ufasz autentyczności zdjęcia, skorzystaj z jednego z narzędzi weryfikacji i poszukaj informacji na jego temat.

Jeśli historia jest "zbyt piękna, by mogła być prawdziwa", prawdopodobnie taka nie jest. Jeśli masz wątpliwości, pozostań sceptyczny - i unikaj udostępniania zdjęcia przed jego weryfikacją. W przeciwnym razie wpadniesz w pułapkę Fake News.

Jak rozpoznać więc zmanipulowane zdjęcia?

Oto praktyczna lista wskazówek:

1. Im bardziej popularny jest dany temat, tym bardziej prawdopodobne, że pojawią się w sieci zmanipulowane zdjęcia.

2. Czy rzeczywiście chodzi o aktualne zdjęcie? Sprawdź jego pochodzenie poprzez narzędzie do odwrotnego wyszukiwania grafiki.

3. Korzystając z wtyczek InVid i WeVerify w twojej przeglądarce, możesz skorzystać z kilku narzędzi do odwrotnego wyszukiwania naraz i dokładniej zbadać zdjęcie za pomocą lupy lub analizy metadanych.

4. Zmanipulowane zdjęcie poznać można często po różnicach w gęstości pikseli. Pomaga w tym narzędzie Forensically.

5. Żaden program czy narzędzie nie jest doskonałe. Korzystaj równolegle z różnych narzędzi i porównaj wyniki.