Szukając w niemieckich źródłach informacji na temat klasy średniej i widełek płacowych pozwalających na przynaleźność do tej grupy, uderza to, ile uwagi poświęca się temu zagadnieniu, a konkretnie roli, jaką ma do odegrania klasa średnia w dobrze funkcjonującym społeczeństwie.

W raporcie na temat stanu klasy średniej, przygotowanym w 2023 roku przez niemiecki instytut gospodarczy Ifo czytamy: „Dzięki płaconym podatkom i innym obciążeniom grupy o średnich dochodach w sposób znaczący składają się na przychody państwa, a tym samym na finansowanie  zdolności państwa do działania i finansowania jego wydatków socjalnych. Poprzez swoją gotowość do pracy i konsumpcję wnoszą znaczący wkład w dobrobyt gospodarczy kraju. Klasa średnia jest zatem również postrzegana jako ważna podpora dla funkcjonowania państwa i stabilności społecznej gospodarki rynkowej w Niemczech. Jest także uważana za gwaranta stabilności politycznej i stabilną kotwicę przeciwko ekstremizmowi politycznemu“.

Niemcy z własnej historii wiedzą, jak tragiczne skutki może mieć gospodarcza zapaść i wynikające z niej niepokoje społeczne. W silnej klasie średniej widzą remedium dla radykalizacjii chwytliwych haseł populistów.

Niepokojący trend

W tym kontekście niepokoić może to, że klasa średnia w Niemczech od lat się kurczy. W 2019 roku (to ostatnie dane na ten temat) do klasy średniej zaliczało się 63 procent niemieckich gospodarstw domowych. Jak czytamy w raporcie Ifo, pomiędzy 2007 a 2019 rokiem odsetek ten spadł o trzy punkty procentowe. Jeszcze w 1995 roku do klasy średniej zaliczało się 70 procent gospodarstw. Oznacza to, że obecnie Niemcy zbliżyły się do średniej dla krajów OECD (62 procent), choć jeszcze kilkanaście lat temu były pod tym względem jednym z prymusów.

Wszyscy chcą do „Mittelschicht“ 

Ciekawostka na temat Niemców? Prawie wszyscy chcą należeć do „Mittelschicht“, jak po niemiecku określa się klasę średnią. Uderzające jest to, że dotyczy to nie tylko osób z klasy niższej. W badaniu Ifo 80 procent pytanych mieszkańców Niemiec uznało się za klasę średnią. W rzeczywistości do klasy średniej należy tylko 63 procent obywateli kraju (wg definicji OECD).

To, że takie aspiracje mogą mieć osoby sytuujące się poniżej odpowiedniego progu dochodu można zrozumieć. Ale także ci, zarabiający dużo więcej niż typowi przedstawiciele klasy średniej bardzo często widzą się w gronie „średniaków”. Co ciekawe, to właśnie najlepiej zarabiający najczęściej błędnie oceniali swoją pozycję w dochodowej drabinie społecznej, zaniżając swój status. Bardzo wyraźnie pokazuje to badanie z serii „The Politics of Inequality“ prowadzone przez naukowców z Uniwersytetu z Konstancji. Można to tłumaczyć dwojako. Z jednej strony może chodzić o to, że w Niemczech epatowanie swoim majątkiem nie jest dobrze widziane, a etos pracy nadal ma jakieś znaczenie. Albo najbogatsi są tak odklejeni od rzeczywistości, że sami nie wiedzą, jak mają dobrze.

Ile trzeba mieć w portfelu?

Poszukajmy zatem odpowiedzi na pytanie, jak zasobny musi być portfel kogoś, kto może zaliczyć się do niemieckiej klasy średniej? Posłużymy się tu standardową metodologią OECD, zgodnie z którą do klasy średniej zaliczamy gospodarstwa domowe, w których dochody na głowę plasują się w przedziale od 75 procent do 200 procent mediany wynagrodzeń w danym kraju.

We wspomnianym roku 2019 wyliczona przez statystyków mediana wynagrodzeń wynosiła w Niemczech 23300 euro netto rocznie, czyli około 1940 euro miesięcznie netto. Przeliczając tę wartość na złotówki po kursie euro z początku lipca tego roku, wychodzi, że niemiecka mediana to 8315 złotych miesięcznie na rękę.

Oznacza to, że dla singla, czy też jednoosobowego gospodarstwa domowego, wrota do klasy średniej otwierają się przy zarobkach sięgających 1456 euro miesięcznie na rękę. W złotówkach to 6241 zł. Kto ma do dyspozycji mniej, ten należy do klasy niższej. Górny limit dla klasy średniej w przypadku singli to 3883 euro netto, czyli 16,6 tys. zł miesięcznie na rękę. Kto zarabia więcej, należy już do klasy wyższej.

Widełki nieco inaczej rozkładają się dla osób żyjących w dwójkę. Tutaj miminalny dochód na gospodarstwo domowe to 2184 euro, czyli 9361 zł netto, a maksymalny to 5825 euro, czyli niecale 25 tys. złotych miesięcznie na rękę.

Pozostaje jeszcze ostatnia grupa statystyczna, czyli para z dwójką dzieci. Tutaj dolny próg klasy średniej jest na poziomie 3 tys. euro na rękę (niecałej 13 tys. zł), a górny limit to 8155 euro miesięcznie (35 tys. zł) na rękę na całe gospodarstwo domowe.

Oznacza to, że do klasy średniej w Niemczech należy maszynista, nauczyciel, pielęgniarka, urzędnik czy weterynarz.

To, na jak dostanie życie można sobie pozwolić przy takich zarobkach zależy oczywiście od wielu czynników. Jednym z najważniejszych wydaje się miejsce zamieszkania. W Niemczech, tak jak i w innych krajach, istnieją ogromne różnice w kosztach życia. Na przykład w Monachium średnia cena wynajęcie mieszkania przekracza obecnie 21 euro za metr kwadratowy (bez mediów). W Cottbus w Brandenburgii za metr kwadratowy trzeba zapłacić nieco ponad 6 euro.