Konklawe. Imię następnego papieża ma znaczenie
7 maja 2025
Skąd bierze się imię papieża? Zmarły 21 kwietnia br. papież Franciszek opisał w swojej autobiografii „Nadzieja” chwilę podczas wyborów papieskich w 2013 roku, w której znalazł swoje imię.
W decydującej piątej turze konklawe 13 marca 2013 roku, podczas liczenia głosów coraz częściej padało nazwisko Jorge Mario Bergoglio – tak brzmi świeckie nazwisko papieża Franciszka: „Gdy moje nazwisko padło po raz siedemdziesiąty siódmy, rozległy się oklaski, mimo że odczytywanie nazwisk trwało. (...) W tym momencie, podczas gdy kardynałowie klaskali, a liczenie głosów odbywało się nadal, kardynał Hummes wstał i objął mnie, mówiąc: 'Nie zapominaj o ubogich'. To zdanie poruszyło mnie do głębi. Poczułem je w głębi serca. W tym momencie przyszło mi do głowy imię 'Franciszek'”. Wcześniej, jak pisze Franciszek w swojej autobiografii, nigdy nie spodziewał się wyboru i „nie miał przygotowanego imienia papieskiego”.
Już sam wybór imienia sprawił, że Jorge Mario Bergoglio, który następnie jako papież Franciszek pojawił się na balkonie watykańskiej Bazyliki św. Piotra, stał się wyjątkowy. Od ponad 600 lat żaden papież nie wybrał imienia, które nie pojawiło się wcześniej w statystykach papieskich.
Życzenie bezdomnego
– Wybór imienia jest zazwyczaj programem – mówi w rozmowie z Deutsche Welle Joerg Ernesti, katolicki teolog z Augsburga i ekspert ds. papiestwa. Papież Franciszek w swej autobiografii wspomina, że imię to wisiało w powietrzu: „W dniach konklawe na placu przed Bazyliką św. Piotra pojawił się bezdomny z tabliczką na szyi, na której napisano: 'Papież Franciszek I'. Zauważyłem to jednak dopiero wiele dni później, gdy kilka gazet opublikowało jego zdjęcie”.
Przed Bergoglio, 266. papieżem, nikt nie wybrał imienia Franciszek. Są za to faworyci. Ponad dziesięć razy wybrano imię Jan (23 razy; ostatnio w latach 1958-1963), Grzegorz (16 razy; ostatnio w latach 1831-1846), Benedykt (16 razy; ostatnio w latach 2005-2013), Klemens (14 razy; ostatnio w latach 1769-1774), Innocenty (13 razy; ostatnio w latach 1721-1724), Leon (13 razy, ostatnio w latach 1878-1903) oraz Pius (12 razy; ostatnio w latach 1939-1958). Jest również ponad 40 imion, takich jak Piotr, Fabian, Konstantyn czy teraz Franciszek, które pojawiają się na listach tylko raz. I podobnie jak można obstawiać wiele rzeczy związanych ze zmianą przywództwa w Kościele katolickim lub typować je w gronie przyjaciół, tak samo można obstawiać wybór imienia „nowego”.
W przypadku papieży z pierwszych wieków, począwszy od Piotra, nie było jeszcze zmiany imienia. – Pierwszy potwierdzony wybór imienia miał miejsce prawdopodobnie w 533 roku, z powodu pewnego zakłopotania – wyjaśnia ekspert ds. papiestwa. – Wybrana wówczas nowa głowa Kościoła nosiła imię pogańskiego boga Merkurego. Wybrał zatem imię Jan II.
Joerg Ernesti zwraca uwagę jeszcze na jedną ważną kwestię. W wyborze imienia przez papieża nie można dostrzec żadnego podobieństwa do wyboru imienia zakonnego przez zakonników. Ta „współczesna interpretacja” jest nieprawidłowa. Zakonnicy i zakonnice faktycznie porzucali swoje imiona nadane im podczas chrztu, a następnie na znak nowego życia używali wyłącznie wybranego imienia. Papież jednak „w jakiś sposób zachowuje” swoje pierwotne imię. Papież obchodzi bowiem swoje imieniny w dniu świętego patrona swojego chrztu.
Papież i święty Franciszek
Najpóźniej od czasów Franciszka widać wyraźnie, jak programowe może być imię. Franciszek – to imię kojarzy się ze świętym Franciszkiem z Asyżu (1182-1226). Ten syn kupca z dzisiejszych środkowych Włoch wyrzekł się wszelkiego bogactwa, poczuł się powołany przez Jezusa do życia w skrajnym ubóstwie i w tym duchu założył zakon franciszkanów.
Papież Franciszek nieustannie zwracał się ku ubogim. Podobnie jak święty Franciszek z Asyżu kierował uwagę na piękno zagrożonego dziś dzieła stworzenia. Żadne miejsce poza Rzymem nie było tak często odwiedzane przez papieża Franciszka, jak Asyż.
W ostatnim czasie najwyraźniejszym przykładem programowego wyboru imienia był prawdopodobnie papież Paweł VI, który stał na czele Kościoła katolickiego w latach 1963-1978. Ten pochodzący z północnych Włoch arcybiskup Mediolanu, uważał się za nowoczesnego apostoła narodów. Tytuł ten powszechnie przypisuje się Pawłowi, który w pierwszych latach po Jezusie szerzył chrześcijaństwo poza ówczesną Palestyną, na cały świat.
W cztery miesiące po swym wyborze Paweł VI, jako pierwszy papież w historii, wsiadł do samolotu i udał się do Ziemi Świętej, a rok później do Bombaju w Indiach. Następnie odbył wielkie podróże do wielu części świata, m.in. do Nowego Jorku, gdzie odwiedził siedzibę ONZ, a także do Ugandy, Azji, Oceanii i Australii.
Artykuł ukazał się pierwotnie nad stronach Redakcji Niemieckiej DW.