Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego stała się pierwszą polską laureatką Nagrody imienia Altiero Spinellego przyznawanej od 2017 roku przez Komisję Europejską za propagowanie wiedzy o Unii Europejskiej. W jej trzeciej edycji za rok 2019 wyróżnionych zostało jeszcze 15 innych organizacji, w tym trzy z Niemiec: ruch obywatelski Pulse of Europe (Puls Europy), Munich European Forum (Monachijskie Forum Europejskie) i Fundacja Bertelsmanna. Wręczenie nagród (wraz z czekami na 25 tysięcy euro każdy) planowane jest na styczeń, ale ze względu na pandemię jedynie w formacie online.

Czy jednak patron nagrody, przedwojenny komunista włoski, nie jest kontrowersyjnym wzorem? – Dla mnie Spinelli jest jedną z takich postaci, które pokazują, z jak różnych źródeł idea europejska czerpała, bo zarówno z chrześcijańskich, jak i z lewicowych – mówi w rozmowie z DW Marek Prawda, dyrektor warszawskiego biura Komisji Europejskiej, były ambasador RP przy Unii Europejskiej, w Berlinie i w Sztokholmie. 

Na Ventotene…

Altiero Spinelli prezentował tę drugą opcję. Przed wojną był członkiem Włoskiej Partii Komunistycznej (PCI). Miał 20 lat, gdy w 1927 roku trafił na dziesięć lat do faszystowskiego więzienia. W 1937 roku został usunięty z szeregów PCI – za krytykę stalinizmu i trockizm. Jak wielu innych przeciwników reżimu, po wyjściu z więzienia został internowany i osadzony w obozie na wyspie Ventotene na Morzu Tyrreńskim, około 70 km na zachód od Neapolu. Tam był przetrzymywany do 1943 roku.

I właśnie tam wspólnie z liberałem Ernesto Rossim i socjalistą Eugenio Colornim napisał w 1941 roku Manifest z Ventotene „O wolną i zjednoczoną Europę”. Ci trzej włoscy antyfaszyści źródła II wojny światowej widzieli w państwie narodowym, natomiast w europejskim państwie federalnym – zarządzanym według ich koncepcji przez partię rewolucyjną – upatrywali remedium na takie zagrożenie w powojennej przyszłości.

…i w Kreisau

Mniej więcej w tym samym czasie półtora tysiąca kilometrów na północ, w Kreisau, dzisiejszej Krzyżowej, na Dolnym Śląsku, w domu na wzgórzu o powojennym porządku europejskim dyskutowali przyjaciele gospodarza, Helmutha Jamesa Grafa von Moltke, nazwani później przez gestapo Kręgiem z Krzyżowej. Dla większości z nich podstawą był światopogląd chrześcijański, czy to w katolickim, czy ewangelickim wydaniu.

Także i w tym gronie pojawił się pomysł odejścia od koncepcji narodowych. „Nie wspólnota niezależnych państw narodowych była celem, lecz europejskie państwo federalne”, napisał Frédéric Stephan, autor pracy o wyobrażeniach Europy w niemieckim i francuskim antynazistowskim ruchu oporu o ukształtowanej w Krzyżowej wizji powojennej Europy.

Pandemiczne opóźnienie

Anna Kudarewska z uhonorowanej europejskim wyróżnieniem Fundacji nie kryje radości z uzyskania tej nagrody. A szczęśliwa jest tym bardziej, że Komisja Europejska przyznała ją za program realizowany przez Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży (MDSM) w Krzyżowej, którym kieruje. – Bardzo miło nas zaskoczyło, że nasze wysiłki zostały docenione, bo było dużo aplikacji z całej Europy – mówi w rozmowie z DW.

To była trzecia edycja nagrody imienia Altiero Spinellego, za rok 2019. Wyniki rywalizacji miały być znane już wiosną ubiegłego roku, ale pandemia koronawirusa spowodowała, że zostały ogłoszone ze sporym opóźnieniem, 3 grudnia. A potem Fundacja zwlekała kilka kolejnych tygodni z powiadomieniem mediów. Uczyniła to dopiero w poniedziałek 11 stycznia. – Komisja Europejska przygotowywała swoją strategię komunikacyjną i myśleliśmy, że musimy poczekać – tłumaczy pani Anna. – Poza tym przed świętami trochę się baliśmy, że ta ważna wiadomość utonie w lawinie świątecznych życzeń – dodaje.

Z dziećmi o solidarności

Fundacja „Krzyżowa” została nagrodzona za realizowaną przez MSDM wymianę młodzieży między Polską a Niemcami, a także Ukrainą i innymi państwami. – A dokładniej za to, że mówimy o europejskich wartościach, o różnorodności, solidarności, współpracy – wyjaśnia Anna Kudarewska. 

– Są to zazwyczaj pięcio-, sześciodniowe pobyty, na które przyjeżdżają albo całe klasy szkolne, albo reprezentacje szkół z różnych klas – opowiada w rozmowie z DW. – Jest dużo warsztatów, które mają na celu zapoznanie się uczestników ze sobą. Mówią, kto skąd pochodzi, z jakiego kraju, z jakiego miasta, co go interesuje. Rozmawiają najczęściej po angielsku, czasami po polsku i niemiecku, z tłumaczem.

A jak wyglądają rozmowy na przykład o solidarności europejskiej? – To zależy też od wieku, bo miewamy tu też małe dzieci, niekiedy nawet ośmioletnie – odpowiada pani kierownik MSDM w Krzyżowej. – Muszą coś wspólnie stworzyć, coś razem rozwiązać, coś przygotować dla innej grupy. A potem przekładamy to na solidarność międzynarodową, europejską.

Ojcowie założyciele

– Nawet jeśli ta paralela była niezamierzona, to mamy prawo ją tak odczytać – komentuje ambasador Prawda myśl, że przyznając Nagrodę imienia Altiero Spinellego Fundacji „Krzyżowa” Komisja Europejska mogła się kierować pewną zbieżnością koncepcji włoskich i niemieckich przeciwników reżimów Mussoliniego i Hitlera.

Skoro Unia Europejska jest projektem pokojowym, to zdaniem ambasadora Prawdy szuka swoich patronów wśród takich ludzi, którzy w życiu bardzo dużo ryzykowali. Spinelli do takich niewątpliwie należał. – Przecież te jego lata więzienia to dowód na wierność swoim przekonaniom. Z kolei Helmuth James von Moltke  zapłacił za swoje najwyższą cenę – przypomina.

Spinelli jest zaliczany do ojców-założycieli Unii Europejskiej, obok Konrada Adenauera, Jeana Moneta, czy Roberta Schumana i kilku innych.

I tu się analogia kończy. Bo Helmuth James von Moltke w tym gronie nie jest wymieniany.

Chcesz skomentować ten artykuł? Dołącz do nas na facebooku! >>