Niemcy dysponują jedną z najgęstszych sieci świadczeń socjalnych: 26,7 proc. produktu krajowego brutto przeznacza się na publiczne wydatki socjalne. Dla porównania średnia dla krajów członkowskich OECD wynosi 20,5 proc. Do rozległego systemu złożonego z ubezpieczenia chorobowego, emerytalnego, wypadkowego, pielęgnacyjnego i ubezpieczenia na wypadek bezrobocia dochodzi jeszcze siatka socjalna obejmująca świadczenia finansowane z podatków. Należą do nich zasiłki, od tych dla bezrobotnych począwszy, a skończywszy na zasiłkach rodzinnych czy rodzicielskich. Niemcy uważają się za państwo socjalne, którego nadrzędnym zadaniem jest zabezpieczenie społeczne wszystkich obywateli.

Komu przysługuje zasiłek dla bezrobotnych (Arbeitslosengeld I-ALG I) ?

Aby się o niego ubiegać należy spełnić określone warunki. Podstawowym jest brak zatrudnienia i posiadanie nie więcej niż 65 lat. Jednocześnie trzeba się zarejestrować w odpowiednim dla miejsca zamieszkania urzędzie pracy (Agentur für Arbeit). Przy tym nie można zapominać, że warunkiem do otrzymania zasiłku dla bezrobotnych jest opłacanie w ciągu ostatnich 2 lat, co najmniej przez 12 miesięcy, obowiązkowych składek ubezpieczeniowych. Do czasu zatrudnienia wliczane są także: służba wojskowa oraz okresy pobierania zasiłku chorobowego i wychowawczego. Ważne: pełne świadczenia otrzymuje tylko ten, kto stracił pracę nie z własnej winy i niezwłocznie zgłosił się w urzędzie pracy.

Wysokość, zasady i okres wypłacania zasiłku dla bezrobotnych ALG I

Wysokość tego świadczenia wynosi 60% bądź 67% wynagrodzenia netto. Wypłata zasiłku w wysokości 67% następuje w przypadku, gdy ubiegający się o zasiłek ma dziecko. Okres wypłacanego zasiłku uzależniony jest od okresu opłacanych składek na ubezpieczenie. Bezrobotni poniżej 45 roku życia, którzy przepracowali minimum 12 miesięcy bez przerwy, otrzymują ALG I przez 6 miesięcy, przy 16 miesiącach zatrudnienia dostają zasiłek przez 8 miesięcy, itd. Najdłuższy okres wynosi 32 miesiące i przysługuje bezrobotnym powyżej 57 roku życia, którzy pracowali przynajmniej przez 64 miesiące w ostatnich 7 latach. Jednocześnie urzędy pracy oczekują od bezrobotnych inicjatywy w poszukiwaniu nowego zajęcia. Może pomóc im w tym nawet prywatny pośrednik, bowiem urzędy pracy przejmują koszty takiej pomocy.

Arbeitslosengeld II (potocznie zasiłek dla bezrobotnych Harz IV)

Osoby w Niemczech, które nie mogą zapewnić sobie tzw. minimum socjalnego (nie są w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb, jak mieszkanie, wyżywienie), ale są zdolne do pracy i nie ukończyły 65 roku życia mają od 1.01.2005 status długotrwale bezrobotnych i otrzymują zasiłek Arbeitslosengeld II, zwany potocznie Harz IV. Stawka podstawowa dla samotnych i samotnie wychowujących dzieci wynosi 359 euro miesięcznie i wzrośnie do 2012 roku o 8 euro. Dzieci do 6 roku życia dostają 215 euro, a od 6 do 15 roku życia 251 euro. Natomiast dzieciom w grupie wiekowej od 14 do 25 lat, pod warunkiem, że mieszkają z rodzicami, przysługuje 287 euro. Do świadczeń tych dochodzą jeszcze dodatki na opłacenie czynszu (Wohngeld) i kosztów ogrzewania. Przy tym ich wysokość jest różna i zależy od liczby członków rodziny i wysokości czynszu. W Niemczech stawki czynszów są bardzo zróżnicowane i zależą od regionu (landu), w którym się mieszka. Na południu Niemiec czynsze są wyższe, niż np. w Zagłębiu Ruhry. Natomiast bezrobotni, którzy nie mogą podjąć pracy ze względu na wiek, stan zdrowia czy dzieci, mieszkający w jednym gospodarstwie domowym z pobierającym ALG II, otrzymają tzw. Sozialgeld.

Zasiłek macierzyński (Mutterschaftsgeld) i zasiłek rodzicielski

W przypadku urodzenia dziecka przysługuje również urlop macierzyński. Wynosi on osiem tygodni, natomiast dla ciąż mnogich i przedwczesnych wydłuża się nawet do dwunastu. W tym czasie fundusz zdrowia wypłaca zasiłek macierzyński w wysokości odpowiadającej zasiłkowi chorobowemu. Młode matki mogą również się ubiegać o wyprawkę dla dziecka z ARGE (Arbeitsgemeinschaft), choć tu finansowa pomoc różni się w zależności od landu i miasta (od 200 do 500 euro przyp. red.), oraz w Caritasie (około 400 euro).

Wspieranie i promocja rodziny przy odpowiednim udziale państwa odgrywa w Niemczech ważną rolę. Aby w większym stopniu zachęcić pary do posiadania potomstwa, w miejsce dotychczasowego zasiłku wychowawczego wprowadzono w 2007 roku finansowany z podatków zasiłek rodzicielski, którego wysokość zależy od dochodów. Rodzic, który przerywa pracę zawodową, aby poświęcić się wchowywaniu dziecka, otrzymuje przez rok 67 proc. ostatnich poborów netto - minimalnie 300 i maksymalnie 1800 euro.

Otrzymywanie zasiłku przedłuża się do 14 miesięcy, jeżeli także i drugi rodzic przerwie pracę zawodową, przynajmniej na okres dwóch miesięcy. Ma to zachęcić ojców do korzystania z urlopu rodzicielskiego. Równocześnie w ten sposób poszerza się możliwości opieki nad dziećmi.

Zasiłek na dzieci..

przyznawany jest przez Niemiecki Urząd Rodzinny (Familienkasse). Zasiłek można otrzymywać także na dzieci przysposobione i na dzieci współmałżonka, jeżeli tylko należą do gospodarstwa domowego osoby, która złożyła wniosek. Zasiłek na dzieci wynosi 184,- € miesięcznie na pierwsze i drugie dziecko, na trzecie 190,- €, natomiast na czwarte i każde kolejne dziecko jest to kwota w wysokości 215,- € miesięcznie. Podanie o pieniądze dla dzieci rozpatruje Niemiecki Urząd Rodzinny tylko po przesłaniu wszystkich wymaganych dokumentów, tzw. Antrag auf Kindergeld.

Dodatek na dzieci

Osoby samotnie wychowujące, jak również małżeństwa, mogą starać się o dodatek rodzinny na dziecko, które mieszka razem z rodzicami i nie ukończyło 25 lat. Wysokość dodatku obliczana jest na podstawie dochodów rodziców oraz majątku rodziców i dzieci. Maksymalnie może wynieść 140 euro miesięcznie. Ponadto od 2009 roku rodzice samotnie wychowujący dzieci otrzymują dodatkowe świadczenie na dzieci uczące się w wys. 100 euro. Aby otrzymywać to świadczenie dziecko musi uczęszczać do szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej i nie pobiera wynagrodzenia podczas nauki zawodu.

Dodatek na dzieci jest wypłacany co miesiąc wraz z zasiłkiem rodzinnym.

Zasiłek chorobowy

Każdy pracownik w Niemczech opłaca składkę ubezpieczenia chorobowego w wysokości 13,5 % swoich dochodów (połowę opłaca pracownik, drugą połowę pracodawca). Dlatego kiedy zachoruje, przysługuje mu zasiłek chorobowy przez 42 dni (6 tygodni). Kasa chorych wypłaca zasiłek najdłużej przez 78 tygodni w ciągu 3 lat. Jego wysokość wynosi 70 proc. ostatniego wynagrodzenia brutto, ale nie więcej niż 90 proc. Chory musi w ciągu trzech dni poinformować pracodawcę o tym, że jest niezdolny do pracy i złożyć w kasie chorych zaświadczenie od pracodawcy o zarobkach.

Alexandra Jarecka

red.odp.: Bartosz Dudek