Niemcy. Kościoły tracą na znaczeniu
15 listopada 2023
Niemieckim Kościołom grozi osiągnięcie punktu krytycznego; autorzy dużego badania używają tego terminu, który stał się znany z kryzysu klimatycznego, aby ostrzec przed poważnymi szkodami dla organizacji kościelnej, ponieważ coraz więcej ludzi ją opuszcza.
Od 1972 roku Kościół Ewangelicki w Niemczech (EKD) co dziesięć lat przeprowadza tzw. „badanie przynależności do Kościoła”. W szóstej edycji tego reprezentatywnego badania, które zostało przedstawione we wtorek (14.11.2023), po raz pierwszy obok protestantów i bezwyznaniowców przebadano katolików i członków innych wspólnot religijnych. Rok temu instytut badania opinii publicznej Forsa zadał ponad 5282 osobom w wieku od 14 lat łącznie 592 różne pytania. Według EKD jest to najbardziej kompleksowe badanie dotyczące religii i Kościoła, jakie kiedykolwiek przeprowadzono w Niemczech.
„Skłonni do wystąpienia”
Z wyników badania – zaprezentowanych na Synodzie Kościoła Ewangelickiego w Ulm – wynika, że spadek liczby wiernych może „nastąpić jeszcze szybciej w Kościele katolickim”. W 2019 roku w badaniu przeprowadzonym przez Uniwersytet we Fryburgu Bryzgowijskim obliczono, że do 2060 roku dwa główne Kościoły w Niemczech – ewangelicki i katolicki – będą miały tylko około 22,7 mln członków, czyli o połowę mniej niż w 2017 roku (44,8 mln).
W nowym badaniu, w którym po raz pierwszy wziął udział także Kościół katolicki, 43 procent katolików i 37 procent protestantów „jeszcze pozostających członkami Kościołów” zostało sklasyfikowanych jako „skłonni do apostazji”. Trzy czwarte katolików i dwie trzecie protestantów stwierdziło, że nie wyklucza odejścia z Kościoła.
Ogólnie rzecz biorąc, przeprowadzone badanie pokazuje, że zaangażowanie religijne ludzi i ich zaufanie do Kościołów nadal spada. Dla prawie ośmiu z dziesięciu z łącznie 5282 respondentów religia nie ma (38 procent) lub ma niewielkie (40 procent) znaczenie. Nawet wśród członków Kościołów, tylko 4 procent (katolicy) i 6 procent (protestanci) postrzegają siebie jako wierzących i bliskich Kościołowi. Niemniej jednak 36 i odpowiednio 33 procent z nich stwierdziło: „Czuję się związany z Kościołem, nawet jeśli jestem wobec niego nastawiony krytycznie z różnych powodów”.
9 procent wszystkich respondentów podkreślało, że nadal ma zaufanie do Kościoła katolickiego, a do Kościoła ewangelickiego – 24 procent. Zaufanie do Kościoła katolickiego jest tylko nieznacznie wyższe niż zaufanie do islamu.
Jak bardzo religijni są Niemcy?
Religia stała się sprawą ważną dla mniejszości mieszkańców Niemiec. Świeccy (56 procent) stanowią większość Niemców, dla których religijność nie odgrywa żadnej roli w ich życiu i są oni mało podatni na cokolwiek co ma związek z życiem religijnym.
W zachodniej części Niemiec 53 procent mieszkańców podaje się za osoby świeckie, we wschodniej części kraju jest ich aż 73 procent. 39 procent protestantów i 35 procent katolików również uważa się za ludzi świeckich.
Tradycyjni wierni wyraźnie tracą na znaczeniu. Tylko 13 procent mieszkańców Niemiec nadal uważa się za religijnych, często uczęszcza na nabożeństwa lub jest aktywna w życiu parafialnym – 14 procent z nich w zachodniej i 9 procent we wschodniej części Niemiec. Średnia wieku w tej grupie wynosi 54 lata i jest najwyższa spośród wszystkich ugrupowań wyznaniowych.
Muzułmanie i inne rodzaje religii
Według badania poziom religijności wśród muzułmanów jest zauważalnie wyższy. W porównaniu do 13 procent chrześcijan chodzących do kościoła, 25 procent muzułmanów jest aktywnie zaangażowanych w swoją wiarę. Około połowa należy do grupy religijnie zdystansowanej. Tylko zdecydowana mniejszość (25 procent) jest świecka. Wyniki badania nie zawierają żadnych stwierdzeń odnoszących się do innych społeczności religijnych.
Oprócz tych 13 procent, istnieje kolejne 25 procent osób, które są religijnie zdystansowane. Osoby te nie są już czynnie związane z Kościołem, ale interesują się religią i kwestiami wiary. Kolejne 6 procent jest określane przez autorów badania jako osoby alternatywne; są to ludzie, którzy wierzą na przykład we wróżby lub ezoterykę. W tej grupie istnieje tendencja do populizmu.
Codzienna modlitwa nadal odgrywa rolę dla około 15 procent chrześcijan w Niemczech. Wśród katolików ten wskaźnik oznacza znaczny spadek; 20 lat temu 28,6 procent z nich twierdziło, że modli się codziennie. Wśród protestantów odsetek ten spadł o dwa punkty procentowe. Podczas gdy około połowy ludzi w Niemczech nigdy się nie modli, 37 procent twierdzi, że robi to wiele razy w roku.
Przyszłość Kościołów w Niemczech
Zaangażowanie społeczne wśród osób religijnych i związanych z Kościołem jest znacznie wyższe niż w pozostałej części społeczeństwa. Na przykład 49 procent katolików i 46 procent protestantów, ale tylko 33 procent osób bezwyznaniowych, podjęło jakąś działalność jako wolontariusze w ciągu ostatniego roku.
Pomimo osłabienia więzów z Kościołem, osoby bezwyznaniowe również oczekują, że będzie on aktywny społecznie. Zdecydowana większość (73 procent) z nich chce, aby Kościoły w Niemczech konsekwentnie wspierały uchodźców i ich przyjmowanie w kraju.
78 procent osób bezwyznaniowych chce, by Kościoły prowadziły ośrodki doradztwa dla osób z problemami społecznymi. Wśród członków obu Kościołów jest znacznie więcej osób, które oczekują takiego zaangażowania społecznego.
Badanie pokazuje jednak również, że ludzie nie są obojętni wobec Kościołów, ale chcieliby ich reform. Aż 96 procent katolików i 80 procent protestantów stwierdziło, że ich Kościół musiałby się zasadniczo zmienić, jeśli chce mieć przyszłość.
W sumie jednak oba Kościoły przeżywają poważny kryzys. W 2022 roku po raz pierwszy w historii mniej niż połowa obywateli Niemiec była ich członkami. Liczba wystąpień z Kościoła osiągnęła nowy rekord; również z powodu przypadków licznych nadużyć i innych skandali.
(KNA, AFP/jak)