„Pamięci Żołnierzy i Kobiet-Żołnierzy I Armii Wojska Polskiego, uczestników bitwy o Berlin w 1945 r., walczących jako część Koalicji Antyhitlerowskiej w dzielnicach Charlottenburg i Tiergarten o wyzwolenie Polski i Europy od faszyzmu” – taki napis pojawi się na pamiątkowej tablicy, która we wrześniu ma zostać odsłonięta przy jednym z budynków Uniwersytetu Technicznego w Berlinie.

Pod koniec kwietnia 1945 gmachy ówczesnej Technicznej Szkoły Wyższej były zaciekle bronione przez Niemców. Ich opór przełamali żołnierze I Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, która wraz z innymi jednostkami Wojska Polskiego brała udział w szturmie Armii Czerwonej na Berlin.

Historia nieznana

– Chcielibyśmy upamiętnić tych 12 tysięcy Polaków, którzy tu walczyli. Wielu Niemców nawet nie wie, że Polacy wyzwalali Berlin – mówi inicjator akcji Kamil Majchrzak z berlińskiego oddziału Stowarzyszenia Ofiar Prześladowanych przez Reżim Nazistowski (VVN-BdA).

Pomysł upamiętnienia Polaków biorących udział w walkach w niemieckiej stolicy pojawiał się od lat, ale znikał, nie znajdując dostatecznego zainteresowania i wsparcia w Berlinie. Coś drgnęło dopiero w 2015 roku, kiedy grupa polskich kombatantów została przyjęta przez burmistrza dzielnicy Charlottenburg-Wilmersdorf Reinharda Naumanna z socjaldemokratycznej SPD. Ich opowieści o losach polskich żołnierzy wywiezionych najpierw do ZSRR, a potem rzuconych do walki z hitlerowskimi Niemcami, najwyraźniej zrobiła wrażenie na lokalnych władzach.

– Zaraz po tym klub SPD złożył wniosek o publiczne upamiętnienie Polaków, którzy przyczynili się do wyzwolenia Charlottenburga. Potem trwały konsultacje, między innymi w komisji ds. tablic pamiątkowych, która w końcu wydała pozytywną decyzję – mówi Majchrzak.

Tablica przy Uniwersytecie Technicznym będzie przypominać kształtem flagę osadzoną na blisko trzymetrowym drzewcu. Znajdą się na niej tekst w językach polskim, niemieckim, angielskim i rosyjskim oraz mapka pokazująca ruch polskich oddziałów w Berlinie podczas szturmu na miasto. Za projekt odpowiada niemiecka rzeźbiarka Anna Kaufmann. Tablica w kształcie flagi na drzewcu ma przypominać o biało-czerwonej fladze, którą po zdobyciu stolicy Trzeciej Rzeszy polscy żołnierze zatknęli na Kolumnie Zwycięstwa – jednym z symboli Berlina. Było to 2 maja 1945 roku. Stolica została zdobyta, kilka dni później Niemcy ogłosiły bezwarunkową kapitulację.

Ostatni akcent wojny w Europie

Walki o Berlin były ostatnią wielką bitwą drugiej wojny światowej w Europie. Bitwą niezwykle krwawą. Szacuje się, że straty po obu stronach to 170 tysięcy zabitych i blisko pół miliona rannych. Tablica upamiętniająca polskich zdobywców Berlina miała zostać odsłonięta 8 maja, w obecności żyjących jeszcze polskich kombatantów. Plany pokrzyżował wybuch pandemii koronawirusa, a ceremonia została przełożona na wrzesień.

Z okazji przypadającej w piątek 75. rocznicy zakończenia drugiej wojny światowej w Berlinie miał odbyć się cały szereg różnych uroczystości. W warunkach pandemii możliwe są jednak tylko skromne obchody Dnia Wyzwolenia od nazizmu. W samym Berlinie tegoroczny 8 maja ogłoszony został – jednorazowo – dniem wolnym od pracy.