Nobel z chemii: troje badaczy chemii molekularnej
5 października 2022
Królewska Szwedzka Akademia Nauk w Sztokholmie poinformowała (05.10.2022), że tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymują naukowcy Carolyn Bertozzi (USA), Barry Sharpless (USA) oraz Morten Meldal (Dania) za rozwój technologii „click” i chemii bioortogonalnej.
Amerykanin Barry Sharpless jest piątym w historii badaczem, który otrzymał Nagrodę Nobla po raz drugi; wcześniej, w 2001 roku, wyróżniono go za badania, które wykorzystano do syntezy leków nasercowych, tzw. betablokerów.
Według Komitetu Noblowskiego Barry Sharpless i Morten Meldal położyli podwaliny pod tzw. technologię „click” w chemii, natomiast Carolyn Bertozzi nadała jej nowy wymiar. Ta amerykańska badaczka zaczęła też wykorzystywać ją do mapowania komórek.
Technologia „click” umożliwia szybką i celową syntezę cząsteczek z mniejszych jednostek. Jest wykorzystywana m.in. do opracowywaniu nowych leków, mapowania materiału genetycznego oraz do produkcji nowych materiałów. Naukowcom udało się też w ten sposób również usprawnić opracowywanie nowych leków przeciwnowotworowych.
W roku ubiegłym Nagrodę Nobla otrzymał Niemiec Benjamin List i Amerykanin David MacMillan. Uhonorowano ich za opracowanie „genialnego nowego instrumentu” do budowy cząsteczek w postaci asymetrycznej katalizy organicznej.
Tegoroczny sezon noblowski rozpoczął się w poniedziałek (03.10.2022) od podania nazwisk laureata Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny. Otrzymał ją szwedzki badacz ewolucji Svante Pääbo za rozszyfrowanie DNA neandertalczyków i ustanowienie nowej dziedziny nauki – paleogenetyki.
We wtorek ogłoszono przyznanie Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Trafiła do trzech badaczy zajmujących się mechaniką kwantową z Francji, USA i Austrii. Alain Aspect, John F. Clauser i Anton Zeilinger zostali uhonorowani za swoje dokonania w tej dziedzinie, które utorowały drogę do rozwoju kwantowych komputerów i doprowadziły już do zastosowania kwantowych metod kryptograficznych.
Kolejne Noble czekają
W tym tygodniu ogłoszeni zostaną także laureaci Literackiej Nagrody Nobla i Pokojowej Nagrody Nobla. Nastąpi to w czwartek w Sztokholmie i w piątek w Oslo.
W poniedziałek w przyszłym tygodniu poznamy laureata lub laureatów tzw. ekonomicznego Nobla przyznawanego przez Centralny Bank Szwecji.
Wszystkie te nagrody naukowe, o wartości dziesięciu milionów koron szwedzkich (około 927 tysięcy euro), zostaną wręczone 10 grudnia w Sztokholmie. Tego dnia przypada rocznica śmierci szwedzkiego wynalazcy i przemysłowca Alfreda Nobla (1833-1896), który w 1895 roku ufundował nagrody nazwane jego imieniem.
(AFP, DPA/jak)