– O wszystkim przeczytaliśmy z zainteresowaniem w gazetach, dokładnie tak jak wy – przekonywała rzeczniczka Komisji Europejskiej Dana Spinant w poniedziałek (04.10.2021) w Brukseli, proszona o komentarz do rewelacji Międzynarodowego Konsorcjum Dziennikarzy Śledczych (ICIJ) o podatkowych trikach znanych polityków i celebrytów, także z Unii Europejskiej. – W tej chwili nie planuje się żadnych działań w poszczególnych przypadkach i wobec poszczególnych osób, wymienionych w dokumentach – dodała.

W tzw. Pandora Papers Komisję Europejską powinien szczególnie zainteresować przypadek byłego komisarza ds. zdrowia Johna Dallego z Malty, który musiał zrezygnować ze stanowiska po oskarżeniach o uwikłanie w aferę lobbingową w związku z dyrektywą tytoniową w 2012 roku. Według ustaleń ICIJ Dalli założył w 2006 roku fikcyjną firmę na brytyjskich Wyspach Dziewiczych. Maltański polityk, pobierający emeryturę byłego komisarza UE, oświadczył, że nigdy nie korzystał z firmy i dlatego nigdy nie poinformował o niej także maltańskiego parlamentu, co właściwie powinien był uczynić.

Dzień po ujawnieniu Pandora Papers Komisja Europejska podkreślała, że w ciągu minionych pięciu lat w UE podjęto bardzo wiele działań, aby ukrócić agresywne unikanie opodatkowania. Praktycznie zlikwidowano tajemnice bakową, kraje wymieniają między sobą informację o ulgach podatkowych i konsekwentnie przeciwdziała się praniu brudnych pieniędzy, wyliczał jeden z rzeczników KE Daniel Ferrie. Do końca roku powstać mają przepisy mające na celu ograniczenie powstawania fikcyjnych firm, których adresem jest skrzynka pocztowa, które często są wykorzystywane do unikania opodatkowania.

Niekończąca się walka z rajami podatkowymi

Jednakże na aktualnej liście rajów podatkowych, sporządzonej przez UE, wymienione jest tylko jedno państwo, które występuje w Pandora Papers. To Panama. Dlatego europosłowie zażądali w poniedziałek rozszerzenia tego wykazu. – Unijna lista rajów podatkowych nie nadaje się do walki z unikaniem podatków. Ta lista jest niedoskonała, brakuje na niej wielu ważnych rajów podatkowych – powiedział europoseł Zielonych Swen Giegold. Jego zdaniem należy zaostrzyć kryteria uznawania państw za raje podatkowe i trudno zrozumieć, że unijni ministrowie finansów zamierzają właśnie skreślić z tego wykazu kolejne państwa.

Listę rajów podatkowych sporządzono w UE w 2017 roku. Wcześniej konsorcjum dziennikarskie ICIJ opublikowało Panama Papers, w których ujawniono, jakie strategie stosują politycy, sportowcy, celebryci i miliarderzy, by uniknąć opodatkowania. Opublikowane w niedzielę Pandora Papers są jeszcze bardziej obszerne i pokazują, że agresywne strategie podatkowe są możliwe również dziś.

Także chadecki eurodeputowany z Niemiec Markus Ferber uważa, że dotychczasowe działania UE przeciwko unikaniu opodatkowania są niewystarczające, zaś lista rajów podatkowych pozostała „papierowym tygrysem”. Jego zdaniem unijni ministrowie finansów są zbyt ostrożni. – Z rajami podatkowymi można poradzić sobie tylko dzięki ostrym sankcjom – ocenił Ferber. 

Dalli, Blair i Babisz w puszcze Pandory

Planowane wprowadzenie globalnej minimalnej stawki podatku od firm, o którym zdecydować ma pod koniec października szczyt G20, nie będzie szybkim środkiem zaradczym. Miałby obowiązywać od 2023 roku także w dotychczasowych rajach podatkowych i objąć tylko duże firmy. Nie dotyczy indywidualnych inwestorów, jak na przykład były komisarz John Dalli, były brytyjski premier Tony Blair czy urzędujący premier Czech Andrej Babisz, którzy także pojawiają się w Pandora Papers.

Blair i jego żona Cherie mieli zaoszczędzić 300 tysięcy funtów na podatkach, kupując nieruchomość w Londynie za pośrednictwem fikcyjnej firmy. Cherie Blair odrzuciła oskarżenia i podkreśliła, że transakcja nie była sprzeczna z prawem.

Szczególnie ostro na rewelacje Pandora Papers zareagował premier Andrej Babisz. Powiedział, że szczególnie interesujący jest moment ich publikacji. W najbliższy weekend w Czechach odbędą się wybory parlamentarne. Babisz chciałby pozostać premierem i zaprzecza, jakoby źle postąpił. Podkreślił, że 15 milionów euro, za które kupił zamek na południu Francji za pośrednictwem fikcyjnej firmy, pochodziły z czeskich kont bankowych i zostały w pełni opodatkowane.  Zdaniem Babisza za publikacją stoi „czeska mafia”.

Bruksela już wcześniej interesowała się miliarderem Babiszem, bo jako premier miał zachować decydujące wpływy w swojej firmie Agrofert, którą formalnie przekazał pod zarząd powierniczy. Trybunał Obrachunkowy UE zarzucał Babiszowi konflikt interesów, bo Agrofert otrzynmał środki z budżetu UE, które Babisz sam wynegocjował. KE wstrzymała wypłaty dla Agrofertu.

Unikanie opodatkowania nie jest nielegalne

W Pandora Papers wymieniono inne znane europejskie osobistości, jak prezydent Czarnogóry Milo Djukanovi, właściciel kilku firm offshore na brytyjskich Wyspach Dziewiczych, które przepisał na syna przed objęciem urzędu. On również nie uważa, żeby działał niezgodnie z prawem. Z kolei holenderski minister finansów Wopke Hoeskstra przyznał, że sprzedał udziały w fikcyjnej firmie krótko przed tym, jak został ministrem w 2017 roku.

Taktyki podatkowe, które kryją się za aktywnością majętnych osób w rajach podatkowych, nie są nielegalne, na co wskazuje także konsorcjum ICIJ. Pandora Papers nie udowadniają, czy faktycznie doszło do oszustw podatkowych. Często wykorzystuje się luki w przepisach podatkowych, o których z oburzeniem publicznie mówił na przykład były premier Tony Blair. W UE są państwa, jak Malta czy Cypr, które współdziałają w unikaniu opodatkowania. Jeśli wierzyć Pandora Papers, to jednym z największych rajów podatkowych dla holdingów, trustów i fikcyjnych firm są USA, najbliższy sojusznik UE.