Według wstępnych ustaleń w nowych badaniach papież Pius XII podczas II wojny światowej otrzymał 10 tys. listów-petycji od prześladowanych Żydów, ale nigdy nie zobaczył zdecydowanej większości tych pism. Tylko około jedna dziesiąta listów – a więc około tysiąca – z różnych krajów europejskich faktycznie dotarła do głowy Kościoła katolickiego w Watykanie. Wszystkie pozostałe zostały wcześniej przejrzane lub odrzucone przez jego otoczenie.

Do takiego wniosku doszedł zespół kierowany przez historyka Kościoła prof. Huberta Wolfa z Muenster w Niemczech, który od marca 2020 roku ma dostęp do archiwów watykańskich oraz do prywatnego archiwum Piusa XII. Eugenio Pacelli, który wcześniej był nuncjuszem w Berlinie, został wybrany na papieża w 1939 roku na krótko przed wybuchem II wojny światowej i pozostał nim aż do śmierci w 1958 roku. Jego rola w czasach nazistowskich jest kontrowersyjna.

Profesor: Watykan próbował pomóc Żydom

Hubert Wolf niechętnie wypowiada się na ten temat, ponieważ projekt zatytułowany „Prośby do papieża o pomoc” jest daleki od ukończenia. Zapytany o to, ilu Żydom faktycznie pomógł Pius XII, profesor odpowiedział: „Mam wrażenie, że Watykan próbował pomóc w większej liczbie przypadków”.

Nie chciał podać dokładnych liczb, ani nawet szacunków. W czasach nazistowskich zamordowano około sześć milionów Żydów. Profesor Wolf zwrócił uwagę, że papież był „bardzo uzależniony” od swoich współpracowników. W jego otoczeniu byli zarówno przyjaciele Żydów, jak i ludzie ich nienawidzący.

Sam Pius XII z pewnością „nie był czystym antysemitą”. Od początku lat sześćdziesiątych Piusowi XII zarzuca się milczenie na temat Holokaustu i brak działania. Ale są też historycy, którzy stają w jego obronie.

Długo skrywane archiwa

Z badań Huberta Wolfa wynika, że w sumie 15 tys. Żydów z całej Europy poprosiło Piusa XII o pomoc w czasach nazistowskich. Było wśród nich ponad 800 listów napisanych po niemiecku. Wszystkie listy, liczące łącznie 17 400 stron, zostały umieszczone w ponad tysiącu pudeł w sześciu archiwach. Jak mówi historyk Kościoła zawierają one ogólne apele do Piusa XII o podjęcie przez niego działań przeciwko Holokaustowi, ale także prośby o paszporty, wizy, pieniądze lub pomoc w odnalezieniu przyjaciół i krewnych.

Hubert Wolf i członkowie jego zespołu badawczego odkryli również 864 listy w języku niemieckim; wiele z nich znajduje się w prywatnym archiwum papieża, które jest dostępne dopiero od ubiegłego roku. Zawartość akt watykańskich z tamtego okresu przez długi czas była utajniona. Dopiero pięć lat temu obecny papież Franciszek udostępnił je dla celów naukowych.

(DPA/jak)

Chcesz mieć stały dostęp do naszych treści? Dołącz do nas na Facebooku!